Projekt "Shtetl Routes" ma na celu wsparcie rozwoju turystyki w oparciu o żydowskie dziedzictwo kulturowe pogranicza Polski, Białorusi i Ukrainy.

 

Projekt "Shtetl Routes" ma na celu wsparcie rozwoju turystyki w oparciu o żydowskie dziedzictwo kulturowe pogranicza Polski, Białorusi i Ukrainy.

 

Teatr NN

Pińsk - Przewodnik

biał. Пiнск, jid.פּינסק

Pińsk - Przewodnik

Stolica Polesia

Na płaskowyżu w miejscu połączenia trzech rzek: Piny, Jasiołdy i Prypeci leży Pińsk, stolica prypeckiego Polesia. Za datę założenia Pińska uważa się 5 listopada 1097 r., taka data widnieje w staroruskiej kronice Powieść minionych lat. Obok wjazdu do zamku znajdował się plac handlowy – Stary Rynek, gdzie przecinały się główne ulice miasta. W późniejszym okresie rolę dominanty architektonicznej w mieście przejął plac handlowy, gdzie stał zespół klasztorny jezuitów (XVII w.), ratusz (1628), kompleks synagogalny, domy zamożnych mieszczan, duchowieństwa i szlachty. Zespół klasztorów (franciszkański i jezuicki) jest doskonałym przykładem wileńskiego baroku. Po zburzeniu zamku utworzył razem z cerkwiami, kościołami, monasterami i rzeką Piną niezapomnianą panoramę miasta. Po 1521 r. Pińsk przeszedł we władanie Zygmunta Starego, który przekazał miasto w dożywotnie władanie swojej żonie Bonie Sforzy (1494–1557), mediolańskiej księżnej, królowej Polski i Wielkiej Księżnej Litewskiej.

W poł. XVI w. Pińsk stał się centrum handlu drewnem, solą, woskiem, wędzoną rybą, miodem, futrami, wyrobami metalowymi, tkaninami, odzieżą, artykułami rzemieślniczymi. 12 stycznia 1581 r. król Stefan Batory podpisał przywilej o nadaniu miejscowości prawa magdeburskiego. Gospodarczo-handlowe znaczenie Pińska wzrosło po wybudowaniu w 2. poł. XVIII w. dwóch szlaków lądowych: pińsko-słonimskiego i pińsko-wołyńskiego oraz kanałów, łączących Prypeć z Niemnem i zach. Bugiem. Kanałami Muchawieckim, Berezyńskie i Ogińskiego przewożono towary z Pińska do portów czarnomorskich i bałtyckich.

Żydzi z Pińska

9 sierpnia 1506 r. piński książę Fiodor Iwanowicz Jarosławicz podpisał akt nadania pińskim Żydom działek pod budowę synagogi i cmentarza. Ok. 15 rodzin utworzyło tu gminę żydowską. Ten akt jest pierwszą pisemną wzmianką o żydowskiej społeczności w Pińsku.

Żydzi zajmowali się dzierżawą mienia, lichwą, poborem podatków i ceł, handlem drewnem, chlebem, potażem, a także rzemiosłem. Piński kahał był jednym z najbogatszych w Wielkim Księstwie Litewskim, ale w 1574 r., z powodu wielu pożarów, epidemii i innych klęsk, pińscy Żydzi zwrócili się do Wielkiego Księcia Litewskiego z prośbą o zwolnienie ich od wszystkich podatków i opłat, tak by mieć środki na odbudowę domów i majątków. Uzyskali zwolnienie na 6 lat.

Na pocz. XVII w. pińska gmina była jedną z trzech głównych społeczności Litewskiego Waadu. Podczas wojen poł. XVII w. i pocz. XVIII w. Pińsk i tamtejsza gmina żydowska wiele wycierpiały. Kozackie oddziały Bogdana Chmielnickiego, wspierane przez prawosławnych mieszkańców miasta, krwawo rozprawiły się z pińskimi Żydami. Pińska wspólnota żydowska ucierpiała także podczas wojny rosyjsko-polskiej w latach 1654–1667. W 1654 r. Pińsk spaliły wojska rosyjskie. W 1660 r. miasto znów było zajęte i ograbione przez wojska rosyjskie i Kozaków, wielu Żydów zabito. Sytuacja była na tyle trudna, że dwukrotnie – w 1655 r. i w 1660 r. – miasto było zwolnione na 4 lata od wszelkich podatków i powinności. Kolejne nieszczęścia spotkały pińskich Żydów na pocz. XVIII w., zwłaszcza w 1706 r., kiedy miasto zostało podbite przez wojska króla szwedzkiego Karola XII.

Piński kahał zwracał się z prośbą o pomoc pieniężną do dominikanów: w 1693 r. zaciągnął u nich kredyt w wysokości 1000 zł, w 1737 r. – 16 630 zł. Wierzycielami były również kościoły katolickie. Wiadomo, że Trybunał Litewski w końcu XVII w. i na pocz. XVIII w. nałożył wyrok skazujący na wygnanie z Wielkiego Księstwa Litewskiego lub na kaźń starszyznę pińskiej wspólnoty żydowskiej z powodu niespłacenia długów wobec skarbu państwa i osób prywatnych.

W inwentarzu miasta za 1764 r. były zarejestrowane cechy: kowalski, garbarski, szewski, rzeźnicki, krawiecki, rybacki, kuśnierski i inne cechy rzemieślnicze.

W 2. poł. XIX w. w Pińsku założono żydowski szpital (ul. Zawalna 9).

Przedmieście Karolin

W 1690 r. piński starosta Jan Karol Dolski na miejscu Zagórza założył miejskie przedmieście i nadał mu nazwę Karolin. Pińsk i Karlin (tak go nazywali Żydzi; Karolin to współczesna nazwa przedmieścia Pińska) rozdzielała tylko ul. Rowecka. Karolińska społeczność żydowska szybko się rozrastała: pojawiły się synagogi, cheder, mykwa, cmentarz, zbudowano sklepy, spichlerze i składy. Koryto Prypeci zostało wyprostowane przez kanał, dzięki któremu Karolin miał przewagę nad Pińskiem: ładunki i towary, które przewożono od strony Dniepru najpierw trafiały na karolińskie nabrzeże. Karolin pod względem obrotu towarami i dochodów mieszkańców zaczął wyprzedzać Pińsk.

W 2. poł. XVII w. w Pińsku toczyły się spory między przeciwnikami chasydyzmu (misnagdami) a jego zwolennikami, w rezultacie których piński rabin Lewi Icchok ben Meir z Berdyczowa zmuszony był opuścić miasto. Przedmieście Pińska, Karolin, stało się rezydencją chasydzkich cadyków.

Założycielem karolińskiej dynastii był Aaron Karliner (Perłow; 1736–1772), syn Jaakowa z Janowa – synagogalnego służącego, którego rodzina, wg legendy, należała do rodu króla Dawida. W młodości pod wpływem wuja wyruszył do Międzyrzecza, gdzie został jednym z ulubionych uczniów rabina Dow Bera, Wielkiego Magida. Po powrocie do Karolina zlecono mu misję rozpowszechnienia chasydyzmu na Litwie. Kolejnym cadykiem był Szlomo (Gottlib) z Karolina (1738–1792), uczeń Wielkiego Magida i Aarona Karlinera, który z powodu prześladowania chasydów zmuszony był do ucieczki do wołyńskiego centrum chasydyzmu w Ludmirze (Włodzimierz Wołyński). Zginął od kuli kozackiej podczas wojny polsko-rosyjskiej w 1792 r. podczas modlitwy we włodzimierskiej synagodze. Chasydzi wierzyli, że ich rebe „rozumie język drzew, zwierząt i ptaków”, i mówili o nim: „Kto może równać się ze świętym Szlomą: przecież on – przerasta świat o dłoń”.

Kolejnymi przywódcami dynastii byli Aszer ben Aaron (1765–1826) i jego syn Aaron II (1802–1872). Aszer ben Aaron w 1792 r. osiedlił się w miasteczku Stolin w pobliżu Karolina, po czym karolińskich chasydów zaczęto nazywać również stolińskimi. Podkreślając religijną wartość pracy, wymagał od chasydów we wszystkich dziedzinach gorliwości, potępiając Żydów wykorzystujących nieżydowskich pracowników. W 1792 r. aresztowany jako „przywódca sekty”, po uwolnieniu wrócił do Karolina. Pod przywództwem jego syna Aarona II karoliński chasydyzm zdobył szeroki wpływ na Polesiu i Wołyniu. W traktacie Bejt Aaron (hebr. Dom Aarona, 1875) podkreślił, że życie codzienne, tak jak i modlitwa, jest służeniem Bogu, a osiągnięcie duchowej doskonałości przybliża nadejście Mesjasza. Właśnie wtedy ułożono najbardziej znane karolińskie melodie i pieśni. Aaron II okazywał duchowną i materialną pomoc wspólnotom karolińskich chasydów, które osiedliły się w Ziemi Obiecanej. W 1867 r. przeprowadził się do Stolina.

 Kompleks synagogalny

W 1506 r. w Pińsku wybudowano, obok głównego placu handlowego, synagogę, a w poł. XVII w. kolejną – kamienną Wielką Synagogę, należącą do cechu krawieckiego „Sznajder-szul”. Wielką Synagogę wznoszono w czasach, kiedy architektura sakralna i obronna były ze sobą ściśle związane. Gmach synagogi był świadkiem dramatycznych wydarzeń w poł. XVII w. Wielokrotnie płonęła i była bezczeszczona, ale za każdym razem ją odbudowywano.

W 1863 r. w Pińsku działało 27 synagog i domów modlitwy, w 1910 r. – 35, w 1940 r. – 43.

Mocno zdewastowanej podczas II wojny światowej Wielkiej Synagodze nie udało się przetrwać powojennej socjalistycznej rekonstrukcji miasta i w 1956 r. została zburzona. Na jej miejscu wybudowano miejski Dom Kultury. Zniszczone zostały także inne pińskie bóżnice i domy modlitwy. Ostatnią działającą w Pińsku w czasach sowieckich synagogą była synagoga chasydów stolińskich, nazywana też Kitajewską (nazwa związana ze strojami z atłasu, sprowadzanego z Chin, które nosili chasydzi). Dzisiaj na ich miejscu znajduje się ruchliwe skrzyżowanie ulic: Biełowa i W. Korża.

Cmentarze żydowskie

ierwszy cmentarz żydowski w Pińsku powstał na pocz. XVI w., pomiędzy ul. Kotlarską i ul. Zawalną (ul. Maszkowskiego). Pochowano tu m.in. Cwiego Hirsza, syna Baal Szem Towa, założyciela chasydyzmu. Cmentarz chasydzki znajdował się przy ul. Puszkina, pochowano na nim m.in. Aarona Wielkiego Karolinera, jego syna Aszera, karolińskiego rabina Dowida Frydmana, Ejzera Weizmanna (ojca pierwszego prezydenta Izraela, Chaima Weizmanna). Oba cmentarze zostały zniszczone w czasach sowieckich. W miejscu cmentarza chasydzkiego ustawiono pomnik ku pamięci ofiar egzekucji dokonywanych na terenie nekropolii w latach 1941–1943. Na cmentarzu komunalnym przy ul. Spokojnej znajduje się kwatera, na której po wojnie chowani byli pińscy Żydzi.

Industrializacja

Pińsk w XIX w. przekształcił się w jedno z najważniejszych centrów na ziemiach białoruskich, zajmujących się obróbką metali, drewna i produkcją zapałek. W latach 60. XIX w. w mieście mieszkało ok. 750–950 żydowskich rzemieślników. W Spisie fabryk i zakładów Imperium Rosyjskiego z 1897 r. opublikowano listę 18 przedsiębiorstw Pińska i jego okolic. Kierownikami dwunastu z nich byli Żydzi. Do największych należały zakład produkcji zapałek, smoły i warsztat naprawczy L. Gerszmana (ponad 300 pracowników), przedsiębiorstwo produkujące szpilki do kozaków Luriego (180 pracowników), przedsiębiorstwo produkcji stearyny E. Eliasberg (79 pracowników). W Pińsku zaczęto produkować wynalezioną przez Aleksandra Luriego sklejkę marki Tobal. Na produkcję sklejki Lurie miał monopol w całym Imperium Rosyjskim. W 1914 r. 49 spośród 54 przedsiębiorstw przemysłowych Pińska należało do Żydów.

W czasie I wojny światowej miasto było okupowane przez wojska niemieckie. Zgodnie z warunkami traktatu brzeskiego powiat piński powinien zostać wcielony do Ukrainy, ale miasto przechodziło z rąk do rąk: petlurowców, czerwonoarmistów, wojsk polskich, oddziałów generała S. Bułak-Bałachowicza. Dla społeczności żydowskiej najtragiczniejszym wydarzeniem 1919 r. było rozstrzelanie przez polskich żołnierzy pod ścianami jezuickiego kolegium 35 Żydów, obwinionych o „spisek bolszewicki”. Ta egzekucja wojskowa stałą się jedną z najtragiczniejszych kart w relacjach polsko-żydowskich.

W latach 20. XX w. przemysł Pińska odradzał się po zniszczeniach wojennych. W 1936 r., pomimo światowego kryzysu ekonomicznego, w Pińsku dobrze prosperowało 13 przedsiębiorstw przemysłowych, większość z nich zajmowała się obróbką drewna. Żydzi stanowili absolutną większość pośród rzemieślników oraz znaczną część wśród lekarzy, prawników, nauczycieli.

 

Oświata i działalność charytatywna

W 1632 r., wraz z otwarciem jesziwy, Pińsk stał się ośrodkiem studiów nad Torą i Talmudem. Od 1853 r. w miasteczku działała rosyjska państwowa szkoła dla dzieci kupców-Żydów oraz żydowska szkoła dla dziewcząt. W latach 60. XIX w. otworzono szkołę Talmud-Tora, a w 1863 r. – także państwową dwuklasową szkołę żydowską. W 1878 r. powstały dwie prywatne męskie szkoły żydowskie (jedna z nauczaniem w języku hebrajskim), następnie w 1888 r. – żydowska szkoła rzemieślnicza. W 1895 r. członek Chowewej Syjon I.L. Berger założył „cheder – metukan” (hebr. zreformowany cheder). Ponadto w Pińsku działała filia Stowarzyszenia Dla Rozpowszechniania Oświaty między Żydami w Rosji (OPE).

W dwudziestoleciu międzywojennym w Pińsku działało kilkanaście szkół: placówka stowarzyszenia Tarbut, 7-letnia szkoła Midrasz-Tarbut – w 1936 r. rozdzielona na dwie szkoły z wykładowym językiem hebrajskim; prywatne żydowskie gimnazjum dla dziewcząt z polskim językiem nauczania; 7 prywatnych żydowskich szkół podstawowych, 2 szkoły ugrupowania „Poalej Syjon”, szkoła rzemieślnicza oraz handlowa. Wśród 5 żydowskich szkół religijnych działały 2 placówki typu Talmud-Tora (kolejna szkoła była w Karolinie). Przy ul. Bernardyńskiej w Pińsku (obecnie ul. Sowiecka) funkcjonowała także duża jesziwa Bejs Josef. W 1888 r. N.M. Szomer zorganizował teatr żydowski.

Jak w wielu gminach żydowskich, także w Pińsku żywa była działalność charytatywna. Stowarzyszenie charytatywne działało od 1899 r. W 1903 r. na listach członków tej organizacji, którzy wnieśli dobrowolną opłatę, widniało 797 nazwisk. Do wybuchu I wojny światowej powstało jeszcze kilkanaście instytucji niosących pomoc potrzebującym: w 1898 r. założono Pińskie Kobiece Żydowskie Stowarzyszenie Charytatywne; w 1912 r. otworzono Żydowskie Stowarzyszenie Oszczędnościowo-Pożyczkowe, w 1913 r. powstały dwa przytułki, Stowarzyszenie Pomocy Chorym i Ciężarnym, Stowarzyszenie Pomocy Najbiedniejszym Żydom (założone w 1908 r.). Od 1914 r. działało Stowarzyszenie Wsparcia Żydowskich Nauczycieli i Mełamedów.

Partie i organizacje polityczne

W latach 60. XIX w. w Pińsku utworzono jedną z pierwszych grup stronnictwa Chowewej Syjon, którą w Pińsku kierował rabin D. Fridman. Od końca XIX w. w Pińsku działały jednostki partii Bund i organizacji syjonistycznych. Chaim Weizmann, absolwent pińskiej szkoły realnej i przyszły pierwszy prezydent Izraela, był delegatem z Pińska na kongresach syjonistycznych.

Organizacje komunistyczne tworzyli D. Szlesberg i W. Szklarnik. W Pińsku aktywnie działała syjonistyczna partia „Poalej Syjon” oraz organizacje młodzieżowe Frajhajt, Betar i He-Chaluc. Działacze Bundu prowadzili strajki w przedsiębiorstwach, a także, z pomocą żydowskiej diaspory z Nowego Jorku i Chicago, otworzyli w Pińsku dom dziecka, szereg spółdzielni pracowniczych, kuchnię robotniczą, organizowali wieczorowe kursy dla młodzieży.

W latach 20. i 30. XX w. w Pińsku wydawano 19 periodyków w języku hebrajskim i jidysz: m.in. „Pinsker Woch” (jid. Piński tydzień) pod red. M. Trejbmana, „Pinsker wort” (jid. Pińskie słowo), „Pinsker sztyme” (jid. Piński głos), „Poleser najes” (jid. Poleskie nowości).

Spacer

Dzisiejsza ul. Lenina (dawna Wielka Spaska, Wielka Franciszkańska, Wielka Kijowska, ul. Tadeusza Kościuszki, Grosse Str.) prowadzi do pl. Lenina, na którym stoi pomnik Lenina dłuta rzeźbiarza Altszulera. Na ironię nazwisko Altszuler składa się z dwóch słów żydowskich «alte szul», co oznacza «stara synagoga» – właśnie na ten plac wychodziła główna fasada jednej z najstarszych kamiennych synagog Białorusi.

II wojna światowa i Zagłada

Po wybuchu II wojny światowej i wcieleniu terytorium zach. Białorusi w skład Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej Pińsk stał się centrum obwodu pińskiego. Już we wrześniu 1939 r. w Pińsku pojawili się uchodźcy, głównie z Warszawy i Łodzi. Wg danych z 25 października 1939 r. w mieście zarejestrowano 1771 uchodźców, większość stanowili Żydzi. W latach 1940–1941 z Pińska na Syberię i do Kazachstanu deportowano 385 rodzin żydowskich (883 osoby).

4 lipca 1941 r. oddziały Wermachtu rozpoczęły okupację Pińska. Tego dnia w lesie rozstrzelano 16 młodych mężczyzn żydowskich. Władze niemieckie ogłosiły, że zamordowani są ofiarami terroru sowieckiego. 30 lipca 1941 r. w Pińsku ustanowiono Judenrat, na którego czele stanął D. Alper, były dyrektor szkoły stowarzyszenia Tarbut. Alper zrezygnował ze stanowiska, za co został rozstrzelany w sierpniu 1941 r. Wówczas miały miejsce masowe mordy nieopodal wsi Posienicze, gdzie zginęło kilka tysięcy Żydów oraz w pobliżu wsi Kozliakowicze, gdzie rozstrzelano 1,2 tys. Żydów. Grupa mężczyzn, ujrzawszy karabiny maszynowe, podjęła nieudaną próbę ucieczki.

Wg danych z 25 stycznia 1942 r., w Pińsku znajdowało się 18 017 Żydów, w tym 11 911 kobiet (66,2%) i 6106 mężczyzn (33,8%).

Utworzenie getta ogłoszono 30 kwietnia 1942 r. Zamieszkiwali je głównie Żydzi z okalających Pińsk wsi. Granice getta przechodziły wzdłuż ulic: Zawalnej, Albrechtowskiej, Logiszyńskiej, Teodorowskiej (dzisiejsze ulice: Zawalna, Kirowa, 1 Maja, Gogola, Partyzancka). Wg danych z 1 maja 1942 r. w pińskim getcie znajdowały się 18 644 osoby. W getcie działało kilka synagog i domów modlitewnych, dużym autorytetem wśród wierzących cieszył się rabin A. Perłow. Utworzono tam również kilka organizacji konspiracyjnych. Grupa pod przywództwem dr. Edwarda Pragera przygotowywała się do ucieczki z getta i utworzenia oddziału partyzanckiego. W grupie, na czele której stał Lolek Słucki, znajdowało się 50 osób. Podziemie utrzymywało kontakty z członkami Judenratu i żydowskiej policji, opracowywało plan podpalenia miasta w przededniu likwidacji getta.

Rankiem 29 października 1942 r. rozpoczęła się likwidacja pińskiego getta. Starców, pacjentów szpitala rozstrzeliwano na miejscu lub na cmentarzu karolińskim na terytorium getta. Podczas rozstrzeliwania grupa 150 osób zdołała uciec, ale większość z nich została odnaleziona i zabita. Po przeszukaniu getta od 10 listopada 1942 r. na żydowskim cmentarzu (ul. Puszkina) rozstrzelano jeszcze ok. 5 tys. Żydów na żydowskim cmentarzu (ul. Puszkina). Przy życiu pozostawiono zaledwie 150 rzemieślników, którzy zostali umieszczeni w tzw. małym getcie. 23 grudnia 1942 r. wszyscy jego więźniowie zostali rozstrzelani. Wiosną 1944 r. na uroczysku Dobra Wola władze okupacyjne przeprowadziły akcję palenia trupów i ukrywania miejsca masowej zagłady Żydów.

W czasie Zagłady w Pińsku zamordowano ok. 25 tys. Żydów. 4 lipca 1944 r. do Pińska weszły wojska radzieckie.

Po wojnie

Wg niekompletnych danych, Zagładę przeżyło 42 pińskich Żydów. Wielu z nich zostało żołnierzami oddziałów partyzanckich, inni uratowali się dzięki pomocy miejscowych mieszkańców. Warto podkreślić, że kilkanaście osób otrzymało tytuł „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata”.

Po zakończeniu wojny do Pińska powróciło kilkuset Żydów. W 1944 r. odbudowali budynek jednej z dawnych synagog (przy ul. Pionierskiej 7). W 1948 r. przewodniczący wspólnoty Szolom Jużuk zwrócił się z prośbą o rejestrację gminy i synagogi. Rok później budynek synagogi został skonfiskowany. Przedstawiciel społeczności żydowskiej miasta B. Burdo próbował podważyć tę decyzję, ale budynek przekazano szkole sportowej. Rabin Aaron Potapowski, mieszkający w budynku synagogi, nie opuszczał go i przewodniczył minjanowi do 1954 r. W latach 60. XX w. w Pińsku działała niezarejestrowana gmina żydowska (ok. 80 osób) ze swoim rabinem. W 1966 r. zamknięto ostatnią synagogę.

Życie żydowskie zaczęło się odradzać w 1992 r., kiedy utworzono Żydowskie Towarzystwo Kulturowo-Oświatowe im. Ch. Weizmanna. 20 kwietnia 1993 r. zarejestrowano pińską żydowską gminę religijną. 10 kwietnia 1995 r. po kapitalnym remoncie w Karolino-stolińskiej synagodze (ul. Dywizji Irkucko-Pińskiej 12) po raz pierwszy po wojnie wznowiono nabożeństwa. W 2000 r. w Pińsku otwarto jedyną na Białorusi żydowską szkołę – internat „Bejs Aaron”. W 2014 r. wybudowano dla szkoły nowy gmach i nadano imię Braci Bielskich.

W 2005 r. otworzono i poświęcono mykwę (ul. Biełowa 18). Obok mykwy od kilku lat działa Muzeum Historii Żydowskiej, utworzone przez przewodniczącego gminy żydowskiej Pińska – Josifa Libermana.

Warto zobaczyć

  • Synagoga karlińsko-stolińska (1901–1904), ul. Dywizji Irkucko-Pińskiej 12
  • Dawna synagoga „konfederacka” (1889), ul. Kirowa 109
  • Dawny sierociniec żydowski, ul. Gorkiego 63
  • Dawny szpital żydowski, ul. Zawalna 9
  • Dawny dom akademicki dla studentów jesziwy karlińskiej (lata 20. XX w.), w okresie okupacji hitlerowskiej Judenrat, ul. Sowiecka 42
  • Dawne Kolegium Jezuickie (XVII w.), pl. Lenina; obecnie Muzeum Białoruskiego Polesia
  • Kościół św. Karola Boromeusza (1770–1782), miejska sala koncertowa, ul. Kirowa 37
  • Klasztor i kościół franciszkański Wniebowstąpienia NMP (XIV–XVIII w.), ul. Lenina
  • Dzwonnica (pocz. XIX w.), wieża była rekonstruowana w latach 20. XX w., ul. Lenina
  • Pałac Butrymowiczów „Piński Mur” (1794), ul. Lenina 44
  • Dawna Szkoła Dworzańska (1858), pierwsze gimnazjum, ul. Lenina 39
  • Cerkiew św. Barbary (1786), były kościół bernardynów, ul. Sowiecka 34
  • Dawny hotel Kołodnego (koniec XIX w.), ul. Lenina 5
  • Dawny hotel Warszawski, ul. Kościuszki 35
  • Dawny hotel Bristol, ul. Flotylli Dnieprowskiej 39
  • Dawny hotel (umeblowane pokoje Aarona Golcmana – jeden z dawnych pińskich domów publicznych), ul. Biełowa 2; dawna ul. Bony Sforzy
  • Klub Szachowo-Warcabowy

Okolice

Pohost Zahorodzki (34 km): dawna jesziwa i synagoga (koniec XIX w.); zniszczony cmentarz żydowski; cerkiew św. św. Cyryla i Metodego (XIX w.); pomnik ofiar Zagłady na uroczysku Mała Dolina, w lesie przy drodze do wsi Wiaz i na terenie dawnego getta

Łohiszyn (22 km): cerkiew św. Trójcy; kościół św. św. Piotra i Pawła z obrazem MB Łahiszyńskiej, Królowej Polesia (1907–1909); cmentarz żydowski z ok. 100. macewami; pomnik w miejscu rozstrzelań Żydów na cmentarzu prawosławnym

 

Opracowanie tekstu: Aleś Astrauch

Mapa

Zdjęcia

Inne materiały

Słowa kluczowe