Historia Mówiona

Gdy ukończyłem 13 lat ojciec załatwił z krawcem, aby nauczył mnie zawodu. Po kilku miesiącach w warsztacie krawieckim jego właściciel powiedział memu ojcu, że marnuję czas i nigdy nie będę krawcem, ponieważ nie mam cierpliwości, aby usiedzieć na miejscu.

Raz z pobliskiego miasteczka Zamość przyjechali tak zwani bardziej oświeceni Żydzi. Bardziej oświeceni to znaczy troszkę zasymilowani, trochę inteligencja, studenci. Przyjechali w sobotę na rowerach, a to był grzech! A do tego bez czapek! Tego Izbica nie uznaje.

Moja rodzina uczęszczała do starej bóżnicy zwanej bejt ha-midrasz, w której modlili się głównie starsi Żydzi miasteczka. Ojciec miał swoje honorowe miejsce przy wschodniej ścianie, tuż koło rabina miasteczka Jony Teomim, który kontynuował wieloletnie tradycje swej rodziny, jako kolejnych rabinów Wielkich Oczu.

Koło nas mieszkała Żydówka Sura, która miała w mieszkanku skromny sklepik, taką „trafikę” z papierosami i zapałkami. Miała syna, Chaima. Był też Icek, którego czasem dokarmialiśmy.

W Wielkich Oczach nie było prądu elektrycznego. Wieczorami zapalało się lampy naftowe. Ulice były nieoświetlone. Prąd elektryczny był tylko w młynie. Nie było też wodociągów. Wodę trzymało się w wiadrze.

Był jeden bardzo bogaty Żyd, który się nazywał Arman. Miał drut i z tego drutu robili takie płoty druciane. Ja tam chodziłem się bawić, brałem te druty, które odpadały, ażeby robić z nich zabawki.

Rok po przyjściu Niemców, nie pamiętam dokładnej daty, ale było to w czerwcu 1942, chyba w drugiej dekadzie miesiąca, w upalny dzień zajechało kilka samochodów z niemiecką żandarmerią i cywilnych urzędników, nawet w tym było kilka kobiet. Strach był straszny, co to się będzie działo.

Żydzi chodzili do łaźni co piątek. I tam takimi miotłami się bili - jak mówił mój ojciec. Łaźnia była tam na dole jak się schodzi z tej Góry Jatkowej.

Można powiedzieć, że Włodawa to było centrum handlu śledziami. Ale to były śledzie, jak konie takie smaczne.

Nawet tak było: mama nie miała czasu reperować albo koszuli, kaleson czy coś, pozbierała, Żydówka przyszła, wszystko zabrała, poreperowała, poprasowała, przyniosła - „Ile?” „Oj, fasoli wezmę, oj tam mleka wezmę”. I było wszystko w porządku.

Restauracji to specjalnie nie było w Kazimierzu, tylko takie sodówki to były. Sprzedawali tam cukierki, piwko, lody, wszelka woda sodowa była modna. To były takie balony z sokiem, to Żyd też robił to. No i ta woda sodowa była bardzo modna. Była z sokiem, to była droższa.

Bracia Olsztejn mieli tu kilka mieszkań. Tutaj i na Nadkanalnej.