Projekt "Shtetl Routes" ma na celu wsparcie rozwoju turystyki w oparciu o żydowskie dziedzictwo kulturowe pogranicza Polski, Białorusi i Ukrainy.

 

Projekt "Shtetl Routes" ma na celu wsparcie rozwoju turystyki w oparciu o żydowskie dziedzictwo kulturowe pogranicza Polski, Białorusi i Ukrainy.

 

Teatr NN

Buczacz - Karta Dziedzictwa Kulturowego

Buczacz jest położony na terasie głębokiego kanionu rzeki Strypy, na terytorium Opola – zachodniej części Wyżyny Podolskiej. Centrum miasta znajduje się w dolinie rzeki Strypy, przypominającej kanion. Miasto jest otoczone przez góry: Zamkową, Targową (Targowicę), Fedor. Rzeka Strypa dzieli Buczacz na dwie części: większą – położoną na prawym brzegu, i mniejszą – na lewym. Obie części są połączone przez trzy mosty: „pałacowy”, „gimnazjalny” і „czarny”.

Buczacz jest siedzibą rejonu buczackiego w obwodzie tarnopolskim. Miasto odległe 72 km na południowy zachód od Tarnopola. Liczba ludności stanowi 12,5 tys. mieszkańców. Powierzchnia – 9,98 km2. Nazwa miasta pochodzi od słowa „bucza” (szybko płynąca woda), „buczyna” (według legendy kiedyś tu rosło dużo buków), starosłowiańskie słowo „bucza” oznacza „wiosenne wody”, „szybki prąd і głębia”.

Buczacz, widok na miasto
Buczacz, widok na miasto (Autor: Zagreba, Viktor)

Spis treści

[RozwińZwiń]

HistoriaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Buczacz jest jednym z najstarszych miast Podola. Wśród naukowców nie ma zgody co do daty założenia miasta. Jedni wskazują na rok 1260, inni – 1397. Na terytorium, gdzie powstał Buczacz, istniała dawna osada słowiańska, która do 1340 r. była częścią Księstwa Halicko-Wołyńskiego. Pierwsza pisemna wzmianka jest datowana na rok 1397. W XIV w. w posiadanie miasta wszedł Michał Awdaniec herbu Abdank. Linia Awdańców przyjęła od nazwy miasta nazwisko Buczackich. Awdańcowie-Buczaccy ufundowali tu pierwszy kościół oraz wybudowali zamek. Do końca XVI w. właścicielami Buczacza byli magnaci Buczaccy, później zaś – Golscy, a od roku 1632 – Potoccy. Miasto uzyskało prawo magdeburskie w 1515 roku. Na przestrzeni wieków stanowiło ważną twierdzę nadgraniczną, powstrzymując najazdy ze strony Chanatu Krymskiego i Księstwa Mołdawskiego. Od XVI w. w Buczaczu osiedlili się Żydzi, którzy odegrali ważną rolę w życiu gospodarczym i kulturalnym miasta.

W latach 1655 і 1667 twierdzę bezskutecznie próbowali atakować Tatarzy krymscy. Wycofując swoje wojska, spalili miasto. Rozwój Buczacza na przestrzeni całego wieku XVII wspierali magnaci Potoccy, m.in. rozbudowując jego architekturę. Wiosną 1672 r. hetman Piotr Doroszenko wraz z sułtanem tureckim Mehmedem IV zdobyli Buczacz. 18 października 1672 r. w Buczaczu został podpisany traktat pokojowy (tzw. pokój buczacki) pomiędzy Rzeczpospolitą a Imperium Osmańskim, który zakładał oddanie we władanie Osmanów całego Podola. Według legendy pokój został podpisany pod lipą („Złota Lipa”), która rośnie do dziś na trasie do Sokołowa. Granica przebiegała wzdłuż rzeki Strypa i dzieliła miasto na dwie części – wschodnią (turecką) і zachodnią (polską). Prawdopodobnie, Osmanowie władali Buczaczem przez 11 lat, a może nawet dużo krócej. W listopadzie 1673 r. Jan Sobieski odniósł zwycięstwo nad Turkami pod Chocimiem, co ostatecznie podważyło ustalenia traktatowe. Jednym z najsłynniejszych w dziejach Buczacza był rok 1676. Do zamku podeszła armia turecka sułtana Mehmeda IV i rozpoczęła oblężenie zamku, którego broniła Teresa Potocka. Według legendy, sułtan, dowiedziawszy się, że ma do czynienia z kobietą, nie atakował zamku, lecz tylko odwiedził księżnę, wręczył jej dary i odstąpił od oblężenia. W rzeczywistości zaś zamek został zdobyty i na krótko stał się rezydencją Mehmeda IV. Jan III Sobieski odwiedził Buczacz w 1683 roku.

Od roku 1772, po pierwszym rozbiorze Rzeczypospolitej, Buczacz stał się własnością Habsburgów.

W latach 1809-1815 należał do Imperium Rosyjskiego, później zaś ponownie znalazł się w składzie monarchii Habsburgów. Budowa linii kolejowej Stanisław-Jarmolińce w 1884 r., która przebiegała przez Buczacz, przyczyniła się do ożywienia przemysłu i handlu. Według danych z 1880 r., terytorium miasta stanowiło 3055 m², mieszkało w nim 8967 osób, w tym Żydów – 6077, Polaków – 1816, Ukraińców – 1066.

W 1910 r. ludność Buczacza stanowiła 14 286 mieszkańców.

W okresie I wojny światowej w międzyrzeczu Seretu i Strypy przebiegała linia frontu. 15 sierpnia 1914 r. do miasta wkroczyła armia rosyjska i przebywała tu do lipca 1917 r., kiedy to Buczacz został ponownie zagarnięty przez wojsko austro-wegierskie. Buczacz został okupowany przez wojska rosyjskie pod dowództwem generała Brusyłowa. 1 listopada 1918 r. Ukraińcy przejęli władzę w Galicji i stworzyli Zachodnioukraińską Republikę Ludową. Wiele ówczesnych wydarzeń jest związanych z Buczaczem. 2 czerwca 1919 r. w klasztorze Bazylianów odbyło się spotkanie z udziałem prezydenta ZUNR dra Jewhena Petruszewycza, sekretarzy stanu, generałów M. Omelianowycza-Pawlenki i O. Hrekowa, pułkownika W. Kurmanowycza i innych funkcjonariuszy Ukraińskiej Armii Halickiej.

9 czerwca J. Petruszewycz przeprowadził reorganizację Sekretariatu Państwowego. Została podjęta decyzja o likwidacji urzędu Prezydenta i przekazaniu całości władzy wojskowej i cywilnej upoważnionemu dyktatorowi. Został nim J. Petruszewycz. W lipcu 1919 r. miasto zostało zajęte przez wojska polskie.

W okresie pomiędzy 10 sierpnia a 15 września 1920 r. w Buczaczu przebywała Armia Czerwona. Według spisu ludności 1921 r. w mieście mieszkało 7517 osób, a łącznie z okolicznymi wsiami Nagórzanką i Podzameczkiem – 12 309. Żydzi stanowili 51,3% z nich. 18 września 1939 r. Buczacz został zajęty przez wojska radzieckie. W latach 1939–1941 Buczacz był siedzibą rejonu w obwodzie tarnopolskim Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. 7 lipca 1941 r. Buczacz okupowały wojska niemieckie. Naziści zamordowali około 7500 mieszkańców miasta i rejonu, przeważnie Żydów. Część ludności została wywieziona do III Rzeszy do prac przymusowych. Armia Czerwona po raz drugi zajęła Buczacz 21 lipca 1944 roku. Po wojnie miasto zostało odbudowane, znacznie poszerzyło swoje terytorium, potencjał mieszkalny, przemysłowy i kulturalno-oświatowy.

Przed wybuchem II wojny światowej Buczacz liczył 11 100 mieszkańców, 2400 z nich to byli Ukraińcy, 3550 – Polacy, 5150 – Żydzi. W 1959 r. w Buczaczu mieszkało 7000 osób. Takie gwałtowne zmniejszenie się liczby ludności można wytłumaczyć dokonaną przez nazistów zagładą Żydów, deportacją Polaków na terytorium Polski i stratami Ukraińców w walkach przeciwko reżimowi stalinowskiemu. Obecnie liczba ludności w mieście stanowi 12600 mieszkańców, powierzchnia miasta wynosi 1026 ha.

Żydzi w mieścieBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Żydzi osiedlili się na terenie miasta pod koniec XV w., jednak pierwsza udokumentowana wzmianka o tym pochodzi z roku 1572. Do połowy XVII wieku Buczacz był podkahałkiem kahału lwowskiego. Dopiero wraz z początkiem panowania tureckiego w mieście, Żydzi Buczacza mogli oddzielić się od lwowskiego kahału. W tym czasie w mieście już istniała synagoga i bet midrasz, a do końca wieku mieszkało tu około 150 rodzin żydowskich. W 1728 r. została zbudowana Wielka Synagoga.

W XVII w. Buczacz był jednym z najważniejszych ośrodków sabataizmu na Podolu. Wówczas miasto staje się też ważnym ośrodkiem chasydzkim, związanym z cadykami z Czortkowa i Husiatyna. Istniała tu dynastia chasydzka, założona przez rabina Awroma-Dowida Warmana. W XIX w. żydowski Buczacz był zarówno ważnym ośrodkiem religijnym, jak też politycznym. Z Buczacza pochodziło 4 żydowskich posłów do parlamentu wiedeńskiego: rabin Szymon Schreiber – lider ultraortodoksów w Galicji, rabin Szmuel Bloch – oficjalny rabin Buczacza, dr Landsberg oraz adwokat Trachtenberg (był członkiem Koła Polskiego w parlamencie).

Z Buczaczem powiązani byli także przodkowie dra Zygmunta Freuda. Tutaj urodził się jego dziadek, Szlomo Freud. W młodości przeniósł się do Tyśmienicy, gdzie urodził się ojciec Zygmunta Freuda.

W 1870 r. liczba mieszkańców stanowiła 8959 osób, z czego Żydów mieszkało 6077 osób (67,9%). Trzydzieści lat później mieszkało tu 6730 Żydów i stanowili oni 57,3% ogółu ludności miasta.

6 lipca 1941 r. do Buczacza wkroczyli naziści. Powstał Judenrat z Mendelem Reichem na czele, lecz wkrótce został on odwołany z tego stanowiska z powodu niedostatecznej współpracy z władzami. Na początku 1942 roku na czele judenratu stanął Baruch Kremer. 5 listopada 1942 r. do obozu zagłady w Bełżcu wywieziono 1100–1600 osób, 27 listopada deportowano 1600–2500 Żydów. 1 grudnia powstało tu getto. Przed pierwszą akcją deportacji do Buczacza zostało przesiedlonych 1600–2500 Żydów z Monasterzysk, Złotego Potoku, Jazłowca. W Buczaczu w tym czasie przebywało około 8000 Żydów. W 1943 r. Żydzi buczaccy zostali zamordowani. 2 lutego zamordowano 2000 osób, 11 czerwca – 500 osób, 26 czerwca – 1000 osób. Miejscem zagłady została góra Fedor. Po zakończeniu pierwszej akcji deportacyjnej w Buczaczu została powołana konspiracyjna grupa młodych syjonistów, na czele której stanęła kobieta – A. Bazan. Grupa planowała walkę z Niemcami w momencie rozpoczęcia kolejnej „akcji”. Aktywiści zbierali amunicję i broń, kontaktowali się z niektórymi przedstawicielami judenratu. Ich działalność została jednak ujawniona, nie doszło do realizacji planu. Część grupy uciekła do lasu i przyłączyła się do partyzantów. W styczniu 1944 r. dokonano obławy: zostało znalezionych i zamordowanych około 300 osób, prawie wszyscy byli członkami grupy. W marcu 1944 r. do miasta wkroczyła Armia Czerwona, wówczas z lasu i innych kryjówek powróciło około 800 Żydów. Niemcy jednak wrócili do miasta, dokonując zabójstw na większości ocalałych Żydów. Po ponownym powrocie Armii Czerwonej pozostało jedynie 100 Żydów.

ArcheologiaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W 1924 r. podczas wykopalisk archeologicznych na górze Fedor odkryto kamienne dłuta i szerokie płaskie ciosła o starannie wyszlifowanej powierzchni. Tego typu narzędzia są charakterystyczne dla plemion kultury ceramiki wstęgowej rytej (epoka neolitu, 6–3 tys. lat p.n.e). Na brzegu Strypy odkryto również pozostałości dwóch osad wczesnych plemion kultury trypolskiej i pochówki z epoki brązu. Pierwsze wzmianki o Buczaczu są datowane na rok 1397 (można spotkać też inne daty: 1260 lub 1392). Na terytorium miasta istniała dawna słowiańska osada, która do połowy XIV w. była częścią Księstwa Halicko-Wołyńskiego.

Instytucje religijneBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Synagoga

Żydzie religijne społeczności żydowskiej miasta skupiało się wokół synagogi. W XIX w. w Buczaczu istniało 12 instytucji religijnych: Wielka Synagoga, 2 bet midrasze, 2 klojzy chasydzkie і kilka sztybli. Zaprojektowana przez architekta włoskiego Wielka Synagoga powstała w 1728 roku. Szerokość każdej ze ścian w dolnej części wynosiła około 5 metrów i miała 30 metrów wysokości. Każda ściana opierała się na wykonanym z kamienia systemie przyporowym z łękiem przyporowym i sklepieniem. Synagoga dwukrotnie była przebudowywana: w 1831 i 1870 roku. Świadczą o tym napisy wygrawerowane w kamieniu nad okienkiem przy wejściu do kobiecej części synagogi. Data została napisana w języku hebrajskim i za pomocą cyfr rzymskich – MLCCXXVIII, tj. 1728 rok. Na zewnętrznej ścianie wschodniej pod dachem jest napis o tym, że w 1748 r. zostało ukończone wznoszenie ścian.

W ścianach budynku umieszczono przezroczyste okna. Wnętrze synagogi udekorowano przy pomocy obrazów, kwiatów i cherubinów widocznych z każdej strony sali głównej. W części zachodniej umieszczono wysokie piętrowe balkony sekcji kobiecej. Wykonane przez artystów olbrzymie brązowe żyrandole wisiały z każdej ze stron. Na ścianie wschodniej umieszczono drzwi Arki autorstwa buczackich artystów, a nad drzwiami widniało dziesięć przykazań uwieńczonych koroną Tory.

Oprócz złotych i srebrnych ozdób Tory synagoga posiadała naczynie do obmywania rąk i brązowy piedestał, miedziany basen z wyrzeźbionymi przez artystę obrazami, służący do obmywania rąk kapłanom przed wejściem na podium, chanukiję, starodawne rękopisy, modlitewnik, zawierający hymny na wszystkie soboty lata i różne modlitwy specjalne.
W 1920 r. po zakończeniu pierwszej wojny światowej, ściany i sufity bożnicy zostały przemalowane zarówno od środka, jak też na zewnątrz. Mieszkańcy miasta ofiarowali znaczącą kwotę na tak kosztowną renowację. Synagoga została zniszczona w okresie okupacji niemieckiej.

Instytucje świeckieBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Szkoły

W Buczaczu działały zarówno szkoły powszechne, jak też żydowskie. Od 1892 r. działała szkoła założona przez fundację barona Hirscha (w 1893 r. uczyło się tu 262 uczniów, w 1907 r. – 180). W 1906 r. przybysze z Rosji założyli jesziwę, której dyrektorem został Refoil Kitajgorodskij. W 1907 roku założono szkołę, w której językiem nauczania był hebrajski. W 1908 r. w buczackim gimnazjum 216 uczniów z 696 było Żydami.
Uczniowie, których rodzice chcieli, żeby ich dzieci otrzymały ogólne i systematyczne wykształcenie, chodziły do dwóch szkół. W szkole żydowskiej im. Barona Hirscha uczyła się większość dzieci żydowskich. Była to szkoła podstawowa mająca 4 klasy. Dzieci uczyły się tu przez 6 godzin dziennie: 4 godziny przed і 2 godziny po południu. Zakres materiału był szeroki. Nauka odbywała się w trzech językach: po polsku, niemiecku i ukraińsku. Po ukończeniu szkoły podstawowej uczniowie kontynuowali naukę w szkole średniej (gimnazjum) lub uczyli się rzemioseł i handlu. Ci, którzy wybierali rzemiosła, zostawali uczniami rzemieślników na trzy lata. Niektórzy Żydzi chodzili do polskiej szkoły ogólnokształcącej.

Niektórzy rodzice zapisywali swoje dzieci tylko do chederu – szkoły żydowskiej, a naukę przedmiotów ogólnokształcących i języków zapewniali w domu, zapraszając nauczycieli prywatnych. Niektórzy zapisywali swoje córki do szkoły ogólnokształcącej, a po południu one chodziły do chederu na naukę języka hebrajskiego i jidysz. Zdarzało się też często, że nauczyciel przychodził do domu uczyć dzieci pisania i czytania. Chłopcy natomiast uczyli się w chederze przez cały dzień, a nauczyciel (moreh) przychodził do nich uczyć przedmiotów ogólnych. Byli też rodzice, którzy zapisywali swoich synów i córki do obu szkół jednocześnie. To byli Żydzi miłujący Torę, lecz pamiętający o jarzmie wygnania i potrzebie uczęszczania do szkoły ogólnokształcącej. Ich dzieci uczyły się przez cały dzień, niekiedy do godziny 8-9 wieczorem. Niektórzy rodzice uważali wykształcenie ogólne za najważniejsze, a do chederu wysyłali dzieci na kilka godzin, żeby uczyły się Tory.

Istniało kilka rodzajów chederów:

Kheder dardaki – przeznaczony dla dzieci w wieku 3–5 lat (chłopców i dziewcząt), miał 5 poziomów. Dzieci poznawały pierwszą część Trzeciej Księgi Mojżeszowej i przygotowywały się do święta.

Kheder irbuvia, w którym dzieci zapoznawały się z Pięcioksięgiem i Księgami prorockimi. Tu uczyli się wyłącznie chłopcy. W okresie zimowym dzieci uczyły się do 8 wieczorem przy świetle świec i lamp naftowych. Wydatki na światło pokrywali sami uczniowie. Nauka wieczorowa kończyła się kilka tygodni po święcie Pesach, które obchodzono również w szkole.

Talmud cheder – następny stopień nauczania dla chłopców w wieku 7–8 lat, przebiegający z nauczycielem Talmudu. Miał dwa poziomy – dla dzieci w wieku od 7–8 lat do lat 12–13 oraz dla uczniów w wieku od 12–13 lat. Młodsi uczniowie uczyli się przed południem, po południu zaś starsi zgłębiali Księgi prorockie i pisma „Ktuwim”.
Cheder nie był najwyższym stopniem wykształcenia w edukacji żydowskiej. Wielu kontynuowało naukę. Wielu też uczyło się rzemiosł i handlu.

Bet midrasz

Bet midrasz, czyli szkoła znajdująca się obok synagogi. Ze wspomnień świadków dowiadujemy się, że w szkole było bardzo dużo książek. Niektóre z nich były unikatowe, np. wydania Talmudu, Midrasza, literatury haskali, dzieł filozoficznych, podręczników do gramatyki i astronomii, dużo słowników i wiele innych wartościowych książek. Ten dom był ostoją i świętym miejscem dla misnagdów. Tu konserwatywni Żydzi ściśle przestrzegali swoich obyczajów.

Drukarnia

Od 1907 r. w Buczaczu działała duża żydowska drukarnia. Tu drukowano tygodnik „Der jidiszer weker”, którego redaktorem był Elazar Rokach.

Organizacje

„WIZO” to nazwa żydowskiej organizacji kobiecej w Buczaczu (Koło kobiet żydowskich). Jej członkami były kobiety w różnym wieku – zarówno bardzo młode, jak też dojrzałe. Działaczki organizacji spotykały się w każde sobotnie popołudnie i uprawiały różnorodną działalność.

UrbanistykaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Od XIV w. miasto było rozbudowywane. Na terytorium Buczacza znajdowała się dawna osada staroruska, która do połowy XIV w. wchodziła w skład Księstwa Halicko-Wołyńskiego. Pod koniec XIV w. na skutek długotrwałej walki pomiędzy Królestwem Polskim a Litwą Wschodnią, Galicja, w tym również Buczacz, stała się częścią Królestwa Polskiego (od 1569 r. – Rzeczypospolitej). W 1515 r. miasto uzyskało prawo magdeburskie. Od 1558 r. dwa razy do roku odbywały się tu jarmarki, a cotygodniowo we czwartki – targ. Większość mieszkańców Buczacza zajmowała się rzemiosłami i uprawą roli.

W 1580 r. powstał tu zamek, który miał dla miasta duże znaczenie. Zamek został zbudowany przez magnatów Buczackich (Abdank). Właściciele zamku (litewscy magnaci herbu Abdank) zdobyli sławę w czasie obrony Rusi Halickiej i Podola przed Tatarami krymskimi. Michał Buczacki był starostą halickim, Jan – wojewodą podolskim, Jakub (ostatni przedstawiciel tego rodu) – biskupem kamienieckim, chełmskim і płockim. „Abdankowie” rządzili miastem do końca XVI w., później –Golscy, а od roku 1632 – Potoccy. Herb Abdank przedstawiał łękawicę srebrną w polu czerwonym, herb Potockich – półtrzeciakrzyż srebrny w polu błękitnym. Pod ścianami zamku niejednokrotnie toczyły się walki. We wrześniu 1648 r. zamek przeszedł na własność wojska kozackiego.

Największy rozkwit miasta przypadł na wiek XVIII, kiedy było ono we władaniu rodu Potockich. Do rozbudowy miasta najbardziej przyczynił się Mikołaj Bazyli Potocki. Zaprosił dwóch najwybitniejszych ówczesnych budowniczych – Jana Jerzego Pinzla і Bernarda Meretyna. To właśnie tym mistrzom miasto zawdzięcza najpiękniejsze zabytki – barokowy Ratusz, kościół parafialny (1761–1765, do 1945 roku w krypcie kościoła spoczywała większość przedstawicieli rodu Potockich) і greckokatolicką cerkiew pw. Opieki Matki Boskiej (1764). Potoccy zbudowali też inne słynne zabytki okresu późnego baroku: figurę przydrożną św. Jana (1750), figurę przydrożną św. Anny (1751), klasztor oo. Bazylianów (1751–1753). Poza tym Mikołaj Potocki odrestaurował zamek buczacki. Miał on jednak złą reputację z powodu licznych konfliktów – zarówno świeckich, jak też cerkiewnych. Kilka razy zmieniał wyznanie i miał wiele spraw sądowych. Nie przeszkadzało mu to jednak w finansowaniu budowy wielu cerkwi, klasztoru, a także, prawdopodobnie, synagogi w Buczaczu.

Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 r. Buczacz przeszedł pod rządy monarchii Habsburgów, stając się częścią nowopowstałego okręgu zaleszczyckiego. W latach 1809–1815 miasteczko znajdowało się pod rządami Rosji w składzie tzw. „Kraju Tarnopolskiego”. Po kongresie wiedeńskim (1815 r.) Buczacz ponownie został wcielony do Cesarstwa Austrii. W 1816 r. Buczacz został przyłączony do okręgu stanisławskiego. W 1863 r. powstał tu telegraf, który połączył miasto z całą Europą. Budowa przebiegającej przez Buczacz linii kolejowej Stanisław – Jarmolińce w 1884 r. przyczyniła się do ożywienia przemysłu i handlu.

W 1813 r. został tu zaproszony na rabina talmudysta i kabalista Abraham Buczacz (1770–1840). W 1870 r. w Buczaczu mieszkało 6077 Żydów (67,9% ogólnej liczby ludności), którzy uprawiali różne rzemiosła, m. in. krawiectwo, szewstwo i kuśnierstwo, a także zajmowali się handlem, uczestniczyli w comiesięcznych jarmarkach miejskich. Kupcy Buczacza słynęli ze swojego majątku, znajomości, energii i sprytu. Na początku XX w. Buczacz zamieszkiwało około siedmiu tysięcy Żydów (57, 3% ogólnej liczby ludności). Żydzi brali aktywny udział w życiu miasta. Ponad 30 lat urząd burmistrza Buczacza sprawował Abiszew Stern.

W latach 1891–1899 trwała budowa państwowego gimnazjum 8-klasowego według projektu Topolnickiego i Ferrariego. W 1864 r. w mieście działało gimnazjum niższego stopnia, szkółka ludowa i szkoła przygotowująca nauczycieli klas młodszych. Istniało 158 sklepów żydowskich і 2 sklepy polskie, 46 zajazdów, 168 szynków.

EtnografiaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Społeczność żydowska Buczacza przestrzegała swoich tradycji i obrzędów, rozpowszechnionych w większości sztetli galickich. Kilka zwyczajów miało charakter wyjątkowy. Obchodzono kilka wesołych i fascynujących świąt, którym towarzyszyły obrzędy i praktyki religijne. W sobotni wieczór miejski woźny szames obwieszczał o początku Szabatu, nawołując: „Wszyscy do synagogi!” („In shul arayn!”). Codziennie rano przed świtem przychodził z laską, budząc każdego pukaniem do drzwi – trzykrotnie do każdych drzwi (dwukrotnie, jeśli ktoś zmarł ubiegłej nocy). W czasie dni pokuty szames budził wszystkich o 3 nad ranem, wypowiadając głośno następujące słowa: „Wstawaj, wstawaj, święty ludzie Izraela, wstawaj, żeby sławić Boga” (kumu, kumu yisrael am kedoshim, kumu la-avodat habore'). Szames ogłaszał również pogrzeby w mieście, nawołując: „met mitsva” (Megilat 3: „talmud tora umet mitsva – met mitsva adif”, co w tłumaczeniu oznacza: „uczczenie zmarłego ma priorytet nad studiowaniem Tory”).
Dni pokuty były dniami modlitwy i próśb, lecz dla młodzieży były one również dniami zabaw i wygłupów. Chłopcy wstawali razem z rodzicami, a nawet wcześniej od nich. Po drodze do synagogi przechodzili obok rzeki Strypy i puszczali po wodzie drewniane deski z zapalonymi świecami – rzeka wyglądała wówczas naprawdę widowiskowo. Teatr żydowski „Gimpel” ze Lwowa przebywał w Buczaczu przez kilka letnich tygodni i przedstawiał scenkę niedaleko rzeki Strypa.

Przed świętem Pesach młodzi chasydzi byli zajęci w bożnicy (klojzie) piekąc macę (matsa shmura). Inni zaś oczekiwali i przygotowywali się do Szabat hagadol („Wielkiej Soboty”, soboty przed świętem Pesach). Zwykli młodzi ludzie organizowali pochód w Wielką Sobotę. Na czele pochodu szli chłopcy niosąc stracha zrobionego z wypchanych słomą spodni i palta, a kilku innych biło w ołowiane bębny śpiewając: „Halelu, halelu min ha-shamayim kol ha-parkhes le-mitsrayim!” („Chwała, chwała! Niebiosa odwrócą wszystkie najazdy Egiptu”).
Interesujące były również buczackie tradycje i zwyczaje dotyczące relacji międzyludzkich. Podczas święta obrzezania przysyłano cukier, konserwy i in.

W czasie wesela w synagodze, kiedy pan młody czytał Torę, kobiety z galerii żeńskiej rzucały na niego rodzynki, migdały i cukierki. W czasie Simchat Tory chatan Tora („oblubieniec Tory”) і chatan Be-reszit („oblubieniec Księgi Rodzaju”) częstowali społeczność w synagogach i domach tortem i napojami.

Tkactwo

Jednym z najsłynniejszych wyrobów etnograficznych Buczacza były noszone przez mieszczan tkane złotem pasy. Produkcja tkanin jedwabnych rozwinęła się w drugiej połowie ХІХ w. dzięki przedsiębiorczości hrabiów Potockich – właścicieli dóbr buczackich.

Zabytki architektury i budownictwaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Synagoga

Buczacka synagoga wyróżniała się na tle innych synagog w Galicji Wschodniej i Zachodniej wyjątkowym wyglądem. Położona była w centrum miasta, posiadała kształt kwadratu z wielką ścianą fortyfikacyjną. Szerokość każdej ściany wynosiła około 5 metrów, а wysokość – około 30 metrów. Budynek powstał w 1728 roku. Po wojnie około roku 1950 robotnicy rozbierali zburzone budynki w mieście, w tym też synagogę, która uległa znacznym zniszczeniom.

Bet midrasz

Znajdujące się obok synagogi budynki przeznaczone do nauki istniały do 2001 roku, kiedy to zostały zburzone, a na ich miejscu powstała nowa budowla.

Kirkut przy ul. Torhowej

Cmentarz żydowski został założony w XVI wieku. Znajduje się na obrzeżach Buczacza. Ostatni znany pochówek na tym cmentarzu miał miejsce w 1940 roku. Pomniki zostały zniszczone, pozostało wiele nagrobnych płyt. Wiele płyt znaleziono pod drogami i budynkami. Zostały one z powrotem przewiezione na cmentarz. Do dziś zostały zachowane płyty nagrobne datowane na rok 1587.

Dom rodziny Josefa Agnona. Znajduje się przy ul. Agnona 5.

Zamek buczacki

Zamek jest położony w południowo-zachodniej części miasta na szczycie wyżyny o stromych zboczach, spadających do rzeki i bezimiennego strumyku. Budowlę wzniesiono z jasnego i czerwonego piaskowca na zaprawie wapiennej, tajemnica przygotowania której jest otoczona legendą. Kształt zamku przypomina wykrzywiony owal z trzema wieżami: północną, południową i wschodnią (wieża zachodnia została całkowicie zniszczona). Od strony południowo-wschodniej znajdowała się kaplica. Według legendy to stąd właśnie pochodzi jedna z najstarszych ikon – „Bogarodzica” z cerkwi pw. św. Mikołaja. Obok bastei znajdują się budynki mieszkalne i brama wjazdowa, do której można było dostać się po zbudowanej pochyłej dróżce na otwartym moście, przerzuconym przez rów. Piętrowy pałac zamkowy został prawdopodobnie zbudowany w stylu renesansowym. Posiadał on wygodne krużganki. Z budynków mieszkalnych i bastei prowadziły wyjścia do podziemi. Istnieją legendy, że zamek jest połączony za pomocą tajnych przejść ze wszystkimi sąsiadującymi zamkami, cerkwiami i klasztorem, w piwnicach którego są ukryte skarby pana Kaniowskiego i złota kareta Marii Mohylanki. Francuz Franciszek Dalayrac, dworzanin Jana III Sobieskiego, po odwiedzinach zamku buczackiego w 1584 r., opisuje go w sposób następujący: „Zamek zbudowany z kamienia, posiadający kilka wysokich pięter, osadzony na bardzo grubych i mocnych murach nad miastem na szczycie spadzistej góry. Dwór zamkowy ozdabiają galerie i wiele innych osobliwości architektury, wewnątrz obwodu zamkowego znajduje się piękna fontanna, bijąca źródłem czystej i zimnej wody”. W połowie XVII w. Mikołaj Potocki zbudował nowy pałac i opuścił stary zamek. Jednak jeszcze przez kilka dekad służył on dla różnych praktycznych celów. Na początku XIX w. właściciele zamku pozwolili mieszkańcom za pieniądze rozbierać mury zamkowe na materiał budowlany і doprowadzili go w ten sposób do nieodwracalnej ruiny.

Większa część zachowanych murów powstała w ХVІ w. w miejsce wcześniejszych. Mury zamkowe miały 3,5–4 m grubości. Budowla była wielokrotnie niszczona i przebudowywana. Zamek został założony w 1379 r. przez litewskich magnatów Buczackich. Wzniesiono go w miejscu dawnego grodu z XIII wieku. Na początku ХVII w., kiedy to zamek przeszedł w ręce Potockich, został on znacząco rozbudowany. Można stwierdzić, że swoim kształtem przypominał owal, z wysokimi dwukondygnacyjnymi murami i pięcioma stromymi wieżami (obecnie pozostały ruiny jednej z nich w części południowo-zachodniejcekiew).

W 1676 r. zamkiem zawładnęli Turcy, zburzyli mury obronne i wieże prawie do połowy. Na początku XIX w. właściciele zamku pozwolili mieszkańcom na rozbiórkę murów zamkowych i wież na materiały budowlane. Po pierwszej i drugiej wojnie światowej kamienie, z których została zbudowana twierdza, były wykorzystywane do budowy prywatnych domów, co doprowadziło do zniszczenia zamku. Ten zabytek pokazuje ważny okres w rozwoju architektury obronnej Podola.

Cerkiew oo. Bazylianów z XVIII w. z klasztorem i gimnazjum (naukowo-wychowawczy instytut misyjny św. Jozafata). W gimnazjum kształciło się wielu pisarzy i publicystów, m. in. bazylianin o. Julian Dobryłowski. Literacki Buczacz zasłynął również takimi nazwiskami, jak Wołodymyr Maslak, jego syn Stepan Jurij Maslak, o. Wasyl Melnyk, Osyp Nazaruk, o. Tytus Teodozy (Teodor) Hałuszczyński, Mychajło Ostrowercha (Osyka) i wielu innych.

Na zboczu góry Fedor jest położony klasztor i cerkiew oo. bazylianów, a także liceum historyczno-filozoficzne św. Jozafata. W tym miejscu kiedyś stał kościół pw. Świętego Krzyża. W 1712 r. Potoccy, pragnąc mieć oświecone ukraińskie duchowieństwo greckokatolickie, z pozwolenia wyższych władz świeckich i duchownych zaprosili do Buczacza z Litwy oo. bazylianów. W miejscu kościoła rozpoczęto budowę przestrzennego klasztoru dla oo. bazylianów, którą sfinalizowano w 1753 roku. W 1771 r. wzniesiono cerkiew klasztorną, autorem projektu był Jan Gotryd Hoffmann. Klasztor był centrum działalności oświatowej w Buczaczu. Początkowo działała tu szkoła z internatem dla dzieci z ubogich rodzin, następnie – seminarium, które zostało przekształcone w gimnazjum. W okresie późniejszym powstał tu instytut misyjny św. Jozafata, który działał z przerwami do 1944 roku. Działalność klasztoru buczackiego została zakazana przez władze radzieckie w połowie 1946 roku. W marcu 1991 r. po trwającej 45 lat przerwie, do klasztoru buczackiego pw. Świętego Krzyża powrócili oo. bazylianie – o. Iwan Majkowycz (igumen) і о. Awhustyn Dziurban (duchowny klasztornej cerkwi). W 1992 r. rozpoczęto prace konserwatorskie, które trwają do dziś. W 1995 r. w Ministerstwie Edukacji Ukrainy zarejestrowano liceum historyczno-filozoficzne św. Jozafata przy Klasztorze Bazylianów w Buczaczu pw. Podwyższenia Krzyża Pańskiego, którego dyrektorem jest o. Iwan Majkowycz.

Ratusz

Wyjątkowy zabytek architektury połowy XVIII wieku w Buczaczu. Został wzniesiony w 1751 r. w stylu barokowym według projektu architekta B. Meretyna i rzeźbiarza J. J. Pinzla. Położony w dolnej części miasta na środku niewielkiego placu, harmonijnie wpisuje się w krajobraz, wyróżnia się wyrazistością kształtów i doskonałością proporcji. Ratusz posiada kształt budowli typu wieżowego. Na zwartym bloku piętrowego budynku została osadzona dwukondygnacyjna wieża z dużymi oknami. Ściany budynku zostały podzielone pilastrami umieszczonymi w niejednorodnym rytmie (6 na fasadzie głównej, 5 – na ścianie tylnej, po 4 na ścianach bocznych) i zwieńczonymi głowicami w porządku korynckim, które znacząco urozmaicają fasady. Kształty architektoniczne zdobią płynne ornamenty w stylu późnego baroku. Troje drzwi mieści się obecnie poniżej poziomu placu (po 250 latach poziom warstwy kulturowej został podniesiony o 1 m). Fasadą główną ratusz jest zwrócony na zachód, na jej frontonie znajduje się kartusz herbowy „Pilawa” założyciela ratusza M. Potockiego. Na tarczy ozdobionej skrzyżowanymi atrybutami wojennymi znajduje się napis – „М. Р. 8. К.” („Mikołaj Potocki – starosta Kaniowski”). Wnętrze ratusza zostało podzielone na 12 sal; piętra połączono schodami spiralnymi. Zdobiące ratusz ornamenty rzeźbiarskie i zawarta w nim w sposób organiczny synteza sztuki barokowej sprawia, że nie ma on odpowiedników w architekturze ukraińskiej XVIII wieku. Początkowo fasadę ozdabiało 14 rzeźb – postacie biblijne i rodem z mitologii antycznej. Część z nich spłonęła w pożarze 29 lipca 1865 r., kilka półfigur kariatyd pod balkonami i na ścianie fasadowej uległo zniszczeniu w połowie lat 1950-tych. Zostało zachowanych 9 rzeźb (wszystkie uszkodzone): kompozycje o wysokości 195 cm „Herakles rozdziera paszczę lwa nemejskiego”, „Herakles zabija hydrę lernejską”, monumentalne posągi boga mórz Posejdona i młodzieńca Dawida, który zwyciężył olbrzyma Goliata i in. Obecnie lwowscy rzeźbiarze na czele z D. Krwawyczem wykonują kopie tych rzeźb, które zostaną umieszczone na ratuszu, a oryginały będą przechowywane w muzeum.
Do 1847 r. na górnej kondygnacji wieży znajdował się zegar. W XIX w. na parterze znajdowała się siedziba lokalnego samorządu (starostat powiatowy i rada powiatowa). W 1920 r. budynek został przekazany mieszczanom i kupcom na potrzeby mieszkalne i handlowe. 30 grudnia 1982 r. w budynku ratusza urządzono Rejonowe Muzeum Historyczno-Krajoznawcze. Obecnie ekspozycja muzeum została przeniesiona w inne miejsce z powodu prowadzonych w ratuszu prac konserwatorskich.

Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

28 lipca 1397 r. właściciel Buczacza Michał Buczacki założył parafię rzymskokatolicką. Lakoniczny tekst kopii tego dokumentu naprowadza na myśl, że 28 lipca 1397 r. – w dniu święta Wniebowzięcia NMP – kościół prawdopodobnie został poświęcony. W połowie XVIII w. powstała silna potrzeba zbudowania nowej świątyni, ponieważ stary kościół, mimo że został przebudowany z kamienia pod koniec XV w., niejednokrotnie płonął, był niszczony і miał już dosyć marny wygląd. Otóż w latach 1761–1763 u podnóży Góry Zamkowej wzniesiono z funduszy Mikołaja Potockiego nowy kościół pw. Wniebowzięcia NMP, który stoi tam do naszych dni. Architekt jest nieznany. Wielka kamienna bryła kościoła została zbudowana na planie krzyża. Obok części ołtarzowej przybudowano dwa niewielkie pomieszczenia. Nad drzwiami wejściowymi znajduje się herb Potockich z napisem informującym o fundatorze. Ściany kruchty są nieco obniżone w stosunku do wysokości nawy. Po prawej stronie wejścia znajdują się kręte schody prowadzące na emporę (niewielka galeria nad kruchtą). Stąd otwiera się wspaniała panorama miasta. Fasada główna jest flankowana podwójnymi pilastrami z głowicami kompozytowymi. Parapety empory i ściany przedniej świątyni zostały udekorowane rzeźbionymi z kamienia wazonami. Fasada kościoła jest zwieńczona półokrągłym tympanonem, w którym umieszczono fresk przedstawiający Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny. Budowla zwieńczona jest niewielkim ośmiokątnym bębnem, na którym osadzono hełm z latarnią i kutym krzyżem. Głębokie otwory okienne są bodajże jedynym elementem dekoracyjnym ścian, gzymsy są słabo uwypuklone, rogi budowli są ścięte na płasko tak, że tworzą wąskie pionowe pola. We wnętrzu zostało umieszczonych pięć kompozycji ołtarzowych związanych tematycznie z życiem Najświętszej Marii Panny. Obrazy zostały namalowane farbami olejnymi dosyć przeciętnej jakości. Natomiast dziesięć ołtarzowych figur świętych wykonano w sposób mistrzowski. Poziom wykonania tych prac pozwolił domniemywać, że ich autorem był słynny Pinzel.

Cerkiew pw. Świętego Mikołaja

Jej wysokie okna niejednokrotnie pełniły funkcję strzelnic. W cerkwi zachował się osiemnastowieczny ikonostas barokowy. Cerkiew pw. św. Mikołaja założono w pierwszych latach XVII w. і poświęcono w 1610 roku. Za fundatorów cerkwi uważa się małżeństwo Stefana i Marii Potockich, o czym świadczy ich godło (Potockich-Mohyłów), umieszczone nad drzwiami cerkwi. Cerkiew pw. Św. Mikołaja była pierwszą kamienną świątynią w mieście. Jest to niewielka urocza budowla o harmonijnych kształtach. Duchowym i zarazem estetycznym centrum świątyni jest ikonostas. Bogato zdobiony rzeźbą ażurową i złotem, jest on charakterystycznym dziełem wykonanym w stylu barokowym. Największym skarbem świątyni jest szesnastowieczna ikona „Bogarodzica”, która znajduje się na wschodniej ścianie ołtarza. Przywiozła ją do Buczacza Maria Mohylanka.

Zabytki przyrodyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Złota lipa – to wiekowe drzewo, zabytek przyrody o znaczeniu lokalnym. Rośnie na skraju drogi prowadzącej z Buczacza do wsi Potok Złoty. Zgodnie z decyzją Komitetu Wykonawczego Rady Obwodowej z dn. 14 marca 1977 r. Złota Lipa została wpisana do rejestru zabytków przyrody. Według legendy w 1672 r. został tu podpisany traktat pokojowy (tzw. pokój buczacki) pomiędzy Rzeczpospolitą a Imperium Osmańskim.

Zabytki ruchomeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Z księgozbioru Gimnazjum Buczackiego pochodzi „Ewangelia Buczacka” – wartościowy zabytek języka staro-cerkiewno-słowiańskiego w redakcji staroruskiej. Zostało napisane w ХІІІ w. na pergaminie pismem cyrylicznym, zawiera około 160 arkuszy (nie zachowały się arkusze początkowe). W ХV w. została podarowana monasterowi w Grodzisku na Wołyniu, do początku ХХ w. znajdowała się w Buczaczu. Obecnie jest przechowywana w Muzeum Narodowym we Lwowie.

Niematerialne dziedzictwo kulturoweBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Wybitne osobistości

Żydowski pisarz Szmuel Josef Agnon (1888–1970). Jego prawdziwe nazwisko brzmi Czaczkes. Jako pseudonim wymyślił rzeczownik rodzaju męskiego „agnon” (od „aguna”), którego nie ma w języku hebrajskim. Urodził się w Buczaczu w 1887 r., został jednym z najwybitniejszych pisarzy żydowskich. Jako nastolatek zaczął pisać i publikować wiersze i nowele. Pisał w języku hebrajskim oraz jidysz. W 1966 r. przyznano mu Nagrodę Nobla. Agnon pochodził z rodziny chasydzkiej, nie zdobył pełnego świeckiego wykształcenia. W 1906 r. wyemigrował do Palestyny, gdzie zmarł w 1970 roku. O Buczaczu i Galicji pisał w języku hebrajskim, a swoje rodzime miasto opisywał jako „miasto śmierci”. Uważa się, że Agnon jest najwybitniejszą osobistością pochodzącą z Buczacza. Powieść „Nocny gość” („A Guest for the Night”), została napisana na podstawie jego wrażeń z wizyty do rodzimego miasta w 1930 roku. Inne znane dzieła to: „Bridal Canopy”, „Two Tales”, „Edo and Enam”.

Z Buczacza pochodził Emanuel Ringelblum. Urodził się w 1900 r. і przez rok uczęszczał tu do gimnazjum. Jego rodzina wyjechała z miasta w 1914 r. w obawie przed pogromami rosyjskimi. Osiedlili się w Nowym Sączu, gdzie Ringelblum ukończył szkołę średnią. Przez całe swoje dorosłe życie mieszkał w Warszawie, gdzie został historykiem. W getcie warszawskim był założycielem archiwum Oneg Szabat, gromadzącego materiały o Holokauście. Po likwidacji getta i ucieczki z obozu w Trawnikach ukrywał się w Warszawie z żoną i synem. 10 marca 1944 r. Ringelblum został zamordowany ze swoimi bliskimi w ruinach getta warszawskiego.

Buczacz był również małą ojczyzną Simona Wiesenthala, słynnego „łowcy nazistów”. Urodził się w 1908 roku. W okresie międzywojennym ukończył miejscową szkołę średnią. Studiował architekturę w Pradze, później zamieszkał we Lwowie wraz z rodziną. W czasie okupacji niemieckiej był więźniem dziesiątków obozów, od obozu janowskiego we Lwowie począwszy i skończywszy w obozie w Mauthausen. Stracił 98 członków swojej rodziny, z których wielu zamordowano w obozie śmierci w Bełżcu. Simon z żoną przeżyli Holokaust. W 1947 r. założył w Wiedniu Żydowskie Centrum Dokumentacji Historycznej – organizację zajmującą się gromadzeniem dokumentacji dotyczącej zbrodni i zbrodniarzy wojennych. Współpracował z wywiadem izraelskim. Z jego pomocą udało się schwycić Adolfa Eichmanna, komendanta Sobiboru i obozu w Treblince  Franza Stangla. Wiesenthal zmarł w Wiedniu w 2005 roku.

Buczacz jest związany z jednym z najwybitniejszych historyków holokaustu – Raulem Hilbergiem. Oboje jego rodziców pochodziło z Buczacza i okolic. Hilberg wiele pamiętał i do ostatnich dni życia potrafił mówić w języku polskim. W czasie okupacji niemieckiej w Buczaczu została większa część rodziny Hilberga, w tym jego dziadkowie. Prawdopodobnie niektórzy z nich zostali deportowani do Bełżca, a niektórzy zostali zamordowani w Buczaczu.

Josef Knebel. Wydawca książek. 21 września 1854 r. w rodzinie kupca Mikołaja Knebla urodził się syn Josef. W Wiedniu, dokąd przeprowadziła się jego rodzina, Josef ukończył gimnazjum i dostał się na Wydział Filologiczny Uniwersytetu Wiedeńskiego. Ukończył Akademię Wiedeńską Nauk Komercyjnych. Jako miejsce dla swojej przyszłej działalności wydawniczej i handlu książkami Josef wybrał Moskwę. Tu pracował w księgarni handlującej zagranicznymi książkami firmy I. Deibnera, а później, w 1882 r., wspólnie ze swoim kolegą moskiewskim P. Grosmanem założył firmę zajmującą się handlem książkami „Grosman i Knebel”. Szczytem działalności wydawniczej Josefa Knebla stała się wielotomowa „Historia malarstwa rosyjskiego” pod redakcją Grabara. Knebel wydał ponad 400 książek dla dzieci w różnym wieku.

Rabin Abram Dawid ben Aszer – uważany jest za jednego z wybitnych talmudystów. Zmarł w 1840 roku. Zwolennikiem Haskali w mieście był Izaak Fernhof.

Pochodząca z Buczacza Mina Rosner, jest autorką filmu „Powrót do Buczacza („Return to Buchach”), który zdobył złoty medal na festiwalu filmowym w Nowym Jorku w 1992 roku.

Muzea – archiwa – księgozbiory – kolekcje prywatneBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Muzeum Krajoznawcze w Buczaczu, ul. Hałyćka 52

Buczackie Muzeum Krajoznawcze powstało 30 grudnia 1982 r. na zasadach społecznych. Od 1988 r. jest oddziałem Tarnopolskiego Obwodowego Muzeum Krajoznawczego, od 2002 r. uzyskało status jednostki samodzielnej.

Zbiory muzealne liczą ponad 3000 eksponatów. Ekspozycja muzeum prezentuje materiały dotyczące znanych postaci związanych z Buczaczem i regionem: Szmuela Agnona (1888–1970) – pisarza żydowskiego, laureata Nagrody Nobla; Mychajła Ostrowerchy (1897–1979) – pisarza, literaturoznawcy, dziennikarza; wydawcy J. Knebla (1854–1926); słynnej śpiewaczki operowej Sołomii Kruszelnickiej (1897–1963); pisarzy takich jak О. Nazaruk (1883–1940), О. Awdykowycz (1877–1918), Wsewołod Nestajko (1930–2014).

Matariały etnograficzne prezentują życie codzienne chłopów końca XIX – początku XX wieku. Znajdziemy tu przykłady tradycyjnych ubiorów charakterystycznych dla buczackiego regionu, wyroby garncarskie, rzeczy codziennego użytku. Ekspozycja zawiera również materiały fotograficzne dotyczące historii Buczacza i okolic początku XX w., ratusza buczackiego, historii jego rzeźb i autorów (architekta Bernarda Meretyna i rzeźbiarza Pinzla).

W dziale numizmatycznym są prezentowane znaki pieniężne z czasów rządów Austro-Węgier, Polski, Imperium Rosyjskiego, Związku Radzieckiego i okupacji hitlerowskiej. Ekspozycja archeologiczna prezentuje lokalne znaleziska z czasów kultury trypolskiej pochodzące z uroczyska „Fedor” w Buczaczu.

Zbiory muzealne zawierają zdjęcia, rękopisy, podziękowania, ordery, medale, materiały historyczne dotyczące II wojny światowej, materiały oświatowe XX w., a także materiały archiwalne dotyczące holokaustu.

Miejsca pamięciBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Na zboczu góry Fedor, gdzie podczas holokaustu zostało zamordowanych 5350 Żydów, znajduje się kamień pamiątkowy.

Infrastruktura turystycznaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  • „Buczacz”, Zespół hotelowo-rekreacyjny (wcześniejsza nazwa – „Wodohraj”), Buczacz, ul. Henerała Szuchewycza 1, tel.: +38 035 442 29 30, +38 050 377 69 91, +38 067 354 66 24, e-mail: buchach2006ukr.net, www.buchach.109.te.ua
  • „Lisowyj”, uzdrowisko, rejon buczacki, wieś Skomorochy, tel.: +38 035 443 13 66, +38 067 603 46 61, +38 097 419 82 34
  • „Mandry”, hotel i restauracja, rejon buczacki, wieś Podzameczek, ul. Ternopilska 112 (1 km od obwodnicy od strony Tarnopola), tel.: +38 035 442 45 65, +38 035 442 45 73, faks: +38 035 442 49 75, e-mail: [email protected], www.mandru.io.ua
  • „Nad Strypoju”, baza odpoczynku, rejon buczacki, wieś Skomorochy, tel.: +38 035 443 30 92, +38 035 443 30 95, +38 096 382 27 57, +38 067 289 20 61, e-mail: [email protected]
    www.nadstripoyu.com.ua
  • „Junist”, hotel, Buczacz, ul. Wynnyczenka 1, tel.: +38 035 442 40 11, +38 097 771 88 55
  • „Aljans”, motel, rejon buczacki, wieś Podzameczek, ul. Ternopilska 51, tel.: +38 035 442 44 71, +38 035 442 49 43, +38 096 274 37 95

Lista źródełBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1. http://www.jewishgen.org/yizkor/buchach/buchach.html
2. http://kehilalinks.jewishgen.org/Suchostaw/sl_buczacz.htm
3. http://www.sztetl.org.pl/pl/city/buczacz/
4. http://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%87
5. http://buchach.org.ua/content/view/205/102/
6. http://www.buchach.org/book/geographical.htm
7. http://www.ji-magazine.lviv.ua/inform/info-ukr/agnon-promova.htm
8. http://istoriabychacha.blogspot.com/
9. http://history.buchach.net/category/buchach/istoriya-buchacha/
10. http://www.jewishgen.org/Yizkor/buchach/buc089.html
11. http://history.buchach.net/category/buchach/istoriya-buchacha/
12. Bučač ì Bučaččina: Istoriko-memuarnij zbìrnik. Serìa „Ukraїns’kij Archiv”, tom XXVII.
13. Omer Bartov, Stertì. Znikaȗči slidy êwreїv Galičini v sučasnìj Ukraїnì, per. z angl. Sergìj Kolomìêc’, Kiїv: Ukraїnі’kij Centr Vivčennâ Istoriїi Golokostu; „Zovništorgvidav Ukraїnі” 2010.
14. http://tvorcha.buchachchyna.com/about/

 

Opracowanie karty dziedzictwa kulturowego: Bozhena Zakaliuzna

Mapa

Polecane

Zdjęcia

Słowa kluczowe