Szlak malarzy
Szlak malarzy ma na celu przybliżenie bogatej i różnorodnej kultury sztetli poprzez postaci wywodzących się z nich malarzy oraz ich twórczość.
Szlak malarzy obrazuje przemiany jakie zachodziły w sztuce na przełomie XIX i XX wieku. Dla sporej grupy malarzy pochodzenie nie było bez znaczenia i przez cały okres swojej twórczości nawiązywali do miejsc i środowisk w jakich się wychowali. Malowali oni miasteczka i zaułki żydowskich dzielnic, modlących się Żydów i inne sceny prezentujące życie społeczności żydowskiej. Nie był to jednak dominujący trend. Malarze prowadzili własnie poszukiwania artystyczne, a na wielu z nich wpływały różne europejskie style i nurty, zwłaszcza środowisko École de Paris. Większość z tej artystycznej grupy pochodziła ze sztetli, a część z nich, dzięki talentowi, ciężkiej pracy i determinacji stała się artystami światowej klasy tworzącymi środowisko artystyczne w Paryżu, Londynie czy w Nowym Jorku.
Szlak malarzy prowadzi przez 31 miejscowości, w których poznamy 37 artystów. Miasteczka na szlaku to miejsca, w których malarze się urodzili lub które w dorosłym życiu obrali na swój dom rodzinny lub miejsce pracy. Obecnie są to miejscowości leżące na pograniczu Polski, Ukrainy i Białorusi.
Szlak prowadzi przez: Sejny, Tykocin, Knyszyn, Międzyrzec Podlaski, Radzyń Podlaski, Kosaki, Siemiatycze, Lublin, Chełm, Kazimierz Dolny, Tyszowce, Hrubieszów, Biłgoraj, Lubaczów, Nowy Sącz, Rawę Ruską, Żółkiew, Bolechów, Delatyn, Kosów, Dubno, Gwoździec, Rohatyn, Buczacz, Krzemieniec, Kowel, Czortków, Kamieniec Podolski, Kobryń, Drohobycz i Nowogródek.
Poza sławnymi malarzami wśród prezentowanych artystów, znajdują się nazwiska zupełnie nieznane lub zapomniane. Malarze, których poznamy na szlaku to: Mojżesz Rynecki, Szaja (Sasza) Blonder, Adolf Abram Milich, Mojżesz (Mosze) Lejbowski, Symche Binem Trachter, Chaim Goldberg, Abraham Weinbaum, Israel Beker, Maurycy Gottlieb, Szymon Mondszajn (Simon Mondzain), Szymon Buchbinder, Regina Mundlak, Israel Szmuel Wodnicki, Pinchas Burstein (Maryan), Dawid Landberg (David Lan-Bar), Samuel Tepler, Samuel Finkelstein, Maurycy Trębacz, Jadwiga Dziędzielewicz, Juliusz Holzmüller, Fryderyk Pautsch, Stanisław Jakubowski, Czesław Mystkowski, Józef Charyton, Stefan Knapp, Jerzy Srzednicki, Zygmunt (Zych) Bujnowski, Stanisław Dębicki, Elias Mandel Grossman, Witold Kajruksztis, Jarosław Pstrak Wasylowicz, Julian Pankiewicz, Josyp Vaśkow, Leopold Lewicki, Volodymyr Lassowsky, Iwan Harasiewicz i Andronyk Lazarczuk.
Trasa ta jest alternatywnym sposobem na poznanie kultury żydowskich sztetli.
Mojżesz Rynecki, 1881-1943 (Międzyrzec Podlaski, Polska)
Mojżesz Rynecki był polskim malarzem pochodzenia żydowskiego. Urodził się w 1881 roku w Międzyrzecu Podlaskim. Jego ojciec Abraham był krawcem. Studiował na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Przy wyborze kierunku studiów musiał pokonać opór ortodoksyjnej rodziny. Po ukończeniu studiów zajął się malarstwem o tematyce życia społeczności żydowskiej. Jego obrazy podobały się publiczności, ale nie przynosiły większych dochodów. Podczas okupacji malarz z rodziną znaleźli się w getcie warszawskim. Rynecki nadal zajmował się malarstwem. Tylko trzy obrazy z tego okresu przetrwały zagładę getta. W roku 1943 Mojżesz Rynecki zginął w obozie na Majdanku.
Szaja (Sasza) Blonder, 1909-1949 (Czortków, Ukraina)
Szaja (Sasza) Blonder urodził się w 1909 roku w Czortkowie. Studiował architekturę w Paryżu i malarstwo w Krakowie. W 1937 roku otworzył własną pracownię w Paryżu i przyjął pseudonim Andre Blonder. Jego twórczość malarska przemieniała się od koloryzmu, poprzez abstrakcjonizm do form nieco surrealistycznych. Posiadał awangardowe poglądy dotyczące sztuki, które łączył z ideologią komunistyczną. Tematyką jego dzieł były głównie martwe natury, pejzaże i kompozycje figuralne. W pracy artystycznej nie stronił od tematyki żydowskiej.
Więcej informacji oraz bogatą kolekcję obrazów artysty można zobaczyć na stronie blonderblondel.free.fr.
Adolf Abram Milich, 1884-1964 (Tyszowce, Polska)
Malarz Adolf Abram Milich urodził się w Tyszowcach w 1884 roku w ubogiej rodzinie żydowskiej. W latach 20. na stałe osiadł w Paryżu. Stworzył własny styl, który opierał się na związkach z włoską kulturą klasyczną i przyrodą śródziemnomorską. Jego malarstwo cechuje klasyczna, wypracowana kompozycja, oszczędność środków wyrazu, mocne, pełne blasku barwy, operowanie niemal wyłącznie plamą. Milich malował pejzaże z wybrzeży Morza Śródziemnego, Prowansji i Palestyny.
Mojżesz (Mosze) Lejbowski, 1876-1943 (Nowogródek, Białoruś)
Mojżesz (Mosze) Lejbowski urodził się w Nowogródku w 1876 roku. Studiował malarstwo w Wilnie i w Paryżu. Był pierwszym prezesem Wileńskiego Żydowskiego Towarzystwa Artystów Plastyków. Tworzył obrazy olejne jak i pastelowe. Był uznanym portrecistą. Malował również malownicze widoki miasta, urokliwe zaułki oraz sceny rodzajowe przedstawiające biedotę. Zginął zamordowany w wileńskim getcie.
Symche Binem Trachter, 1893-1942 (Lublin, Polska)
Symche Binem Trachter urodził się w 1893 roku w Lublinie. Studiował malarstwo w Krakowie, Warszawie, Wiedniu i w Paryżu. Podczas pobytu w Paryżu Trachter zainspirował się impresjonizmem i postimpresjonizmem, a zwłaszcza dziełami Cezanne’a. Po studiach osiadł w Lublinie i w rodzinnym domu przy ulicy Lubartowskiej otworzył swoją pracownię. Malował uliczki i zaułki dzielnicy żydowskiej i Starego Miasta. Często przebywał i tworzył w Kazimierzu Dolnym. W czasie okupacji znalazł się w warszawskim getcie. Zginął w Treblince.
Chaim Goldberg, 1917-2004 (Kazimierz Dolny, Polska)
Chaim Goldberg urodził się w 1917 roku w Kazimierzu Dolnym. Był malarzem, rzeźbiarzem i grawerem. Po wyjeździe w 1955 za granicę został czołowym reprezentantem malarstwa przedstawiającego nieistniejący świat żydowskich sztetli. Malował głównie rodzinny Kazimierz Dolny. Jego twórczość przyniosła mu sławę, a jego dzieła znajdują się w licznych muzeach na świecie, m.in. w Metropolitan Museum of Art, Museum of Modern Art w Nowym Jorku czy w Museum Yad Vashem w Izraelu.
Bogatą galerię obrazów artysty można zobaczyć na stronie chaimgoldberg.com.
Abraham Weinbaum, 1890-1943 (Kamieniec Podolski, Ukraina)
Abraham Weinbaum urodził się w 1890 roku w Kamieńcu Podolskim. Studiował malarstwo w Odessie i w Krakowie, gdzie uczył się pod kierunkiem Józefa Pankiewicza. Za jego namową wyjechał do Paryża. W Paryżu zetknął się z twórczością wielkich malarzy, brał aktywny udział w życiu artystycznym i wystawiał swoje prace. Zginął w Sobiborze.
Israel Beker, 1917-2003 (Knyszyn, Polska)
Israel Beker urodził się w 1917 roku w Białymstoku. Jego dziadkowie pochodzili z Knyszyna, gdzie malarz spędził swoje dzieciństwo i młodość. Na kilku swoich obrazach utrwalił wspomnienie przedwojennego Knyszyna. Beker wojnę przeżył w Związku Radzieckim, ale cała jego rodzina zginęła w Holokauście. Po wojnie wyjechał do Niemiec, a następnie do Izraela, gdzie był aktorem i reżyserem w teatrze Habima. Zmarł w Tel Awiwie w 2003 roku.
Reprodukcje obrazów Israela Bekera prezentujemy dzięki uprzejmości pani Lucy Lisowskiej, która posiada prawa autorskie od syna artysty - Moshe Bekera. Więcej obrazów można zobaczyć na stronie Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska - Izrael.
Maurycy Gottlieb, 1856-1879 (Drohobycz, Ukraina)
Maurycy Gottlieb urodził się w 1856 roku w Drohobyczu. Uczył się malarstwa w Krakowie pod kierunkiem Jana Matejki. W czasie studiów malował obrazy historyczne, później zajął się tematyką związaną z kulturą i tradycją żydowską. W ostatnim okresie życia Gottlieb pracował głównie nad obrazami, będącymi realizacją jego nowej misji - pojednania polsko-żydowskiego poprzez malarstwo. Były to zarówno dzieła religijne jak i historyczno-literackie. Gottlieb pochowany jest na cmentarzu żydowskim w Krakowie.
Szymon Mondszajn (Simon Mondzain), 1888-1979 (Chełm, Polska)
Szymon Mondszajn (Simon Mondzain) urodził się w Chełmie w 1888 roku. Studiował malarstwo w Warszawie i w Krakowie, a w roku 1912 wyjechał na stałe do Paryża, gdzie kształcił się pod kierunkiem Andre Deraina. Był związany z École de Paris. W 1925 roku wyjechał i zamieszkał na stałe w Algierii skąd wrócił do Paryża w 1965 roku. Mondszajn malował obrazy pod wpływem nurtu impresjonizmu, kubizmu i fowizmu.
Szymon Buchbinder, 1853-1908 (Radzyń Podlaski, Polska)
Szymon Buchbinder urodził się w 1853 roku w Radzyniu Podlaskim. Początkowo uczył się malarstwa od swojego brata Józefa. Później wyjechał na studia do Warszawy a następnie do Wiednia. Kształcił się też w Krakowie pod kierunkiem Jana Matejki. Na stałe osiadł w Berlinie gdzie mieszkał aż do śmierci w 1908 roku. Jego malarstwo to głównie obrazy niewielkich rozmiarów - portrety, sceny historyczne i obyczajowe. Na wielu obrazach przedstawiał Żydów i ich tradycje.
Regina Mundlak, 1887-1942 (Kosaki, Polska)
Regina Mundlak urodziła się w 1887 roku w Kosakach na Podlasiu w ubogiej żydowskiej rodzinie. Wyemigrowała z rodziną do Berlina, potem przeniosła się do Warszawy. Nieprzerwanie tworzyła posługując się głównie piórem i atramentem. Tworzyła portrety żydowskich postaci charakterystycznych dla wschodniej Europy. Przed I wojną światową wyjechała do Paryża, gdzie powstały jej pierwsze obrazy malowane techniką olejną. Po powrocie do Warszawy zaczęła malować w nurcie realizmu sceny figuralne, sceny rodzajowe i krajobrazy. Zginęła w Treblince w 1942 roku.
Israel Szmuel Wodnicki, 1901-1971 (Kazimierz Dolny, Polska)
Israel Szmuel Wodnicki urodził się w 1901 roku. Był malarzem nieprofesjonalnym, z zawodu był szewcem. Związany z Kazimierzem Dolnym. W 1934 roku wyemigrował do Palestyny, gdzie zajął się działalnością budowlaną. Do końca życia w wolnym czasie malował (głównie akwarele) i wystawiał swe prace. Zmarł w 1971 roku.
Pinchas Burstein (Maryan), 1927-1977 (Nowy Sącz, Polska)
Pinchas Burstein, znany pod pseudonimem Maryan, urodził się w 1927 roku w Nowym Sączu. Był malarzem i grafikiem żydowskiego pochodzenia. W czasie okupacji uwięziony był w Auschwitz, przeżył jako jedyna osoba z rodziny. Po wojnie studiował malarstwo w Paryżu, a po studiach wyjechał do Nowego Jorku. Malował w nurcie ekspresjonizmu, zasłynął jako twórca nowej figuracji.
Dawid Landberg (David Lan-Bar), 1912-1987 (Rawa Ruska, Ukraina)
Malarz pochodzenia żydowskiego Dawid Landberg urodził się w 1912 roku w Rawie Ruskiej. W 1934 roku opuścił rodzinne miasto i zamieszkał w Jerozolimie. Po studiach w Jerozolimie i w Tel Awiwie wyjechał do Paryża. Jego obrazy charakteryzują rozmyte kontury i bogata paleta barw.
Samuel Tepler, 1918-1998 (Hrubieszów, Polska)
Samuel Tepler urodził się w tradycyjnej rodzinie żydowskiej w 1918 roku w Hrubieszowie. Studiował na uniwersytecie w Wilnie. W czasie wojny został deportowany do Uzbekistanu skąd przedostał się na północ od Uralu gdzie zarabiał malując portrety Józefa Stalina i komunistycznych polityków. Po wojnie wyjechał do Mediolanu i często odwiedzał Paryż. W 1949 roku osiadł w Izraelu. Aktywnie uczestniczył w tworzącym się miejscowym życiu artystycznym m.in. był członkiem Izraelskiego Stowarzyszenia Malarzy i Rzeźbiarzy. Głównym tematem swych obrazów uczynił martwe natury, budowane szerokimi płaszczyznami stonowanych kolorów. Malował również pejzaże.
Samuel Finkelstein, 1895-1942 (Kazimierz Dolny, Polska)
.jpg/)
Samuel Finkelstein urodził się w 1895 roku w Sandomierzu. Po ukończeniu szkoły zaczął malować i rodzina namówiła go do wstąpienia do Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie uczył się pod kierunkiem Wojciecha Weissa. Po studiach zamieszkał w Łodzi. Często podróżował do Kazimierza Dolnego, gdzie malował sceny związane z tematyką żydowską. Był aktywny także w Krakowie, gdzie przyłączył się do grupy Jednoróg. Zginął w Treblince.
Maurycy Trębacz, 1861-1941 (Kazimierz Dolny, Polska)
Maurycy Trębacz urodził się w Warszawie w 1861 roku. Jego ojciec był malarzem pokojowym. Dzięki wsparciu finansowemu innych osób otrzymał stypendium na naukę malarstwa w Krakowie i w Monachium. Trębacz był jednym z najpopularniejszych i najpłodniejszych malarzy żydowskich z przełomu wieków, a także jednym z najwybitniejszych przedstawicieli kolonii artystycznej w Kazimierzu Dolnym. Jego dorobek jest bardzo imponujący ale nierówny. Malował realistyczne obrazy, głównie pejzaże i portrety, a także o tematyce żydowskiej. Zmarł z głodu w łódzkim getcie.
Jadwiga Dziędzielewicz, 1900-1979 (Żółkiew, Ukraina)
Jadwiga Dziędzielewicz urodziła się w 1900 roku w Żółkwi. Malarstwa uczyła się we Lwowie oraz w Wolnej Szkole Malarstwa i Rysunku pod kierunkiem prof. Zbigniewa Pronaszki , Henryka Gottlieba i Czesława Rzepińskiego w Krakowie. W 1937 roku została przyjęta do Związku Zawodowego Artystów Plastyków we Lwowie. Brała udział w wystawach okresu międzywojennego we Lwowie oraz wszystkich wystawach powojennych środowiska rzeszowskiego.
Juliusz Holzmüller, 1876-1932 (Bolechów, Ukraina)
Juliusz Holzmüller urodził się w 1876 roku w Bolechowie. Uczył się malarstwa we Lwowie i w Monachium. Tworzył pejzaże, widoki miast, ale do historii przeszedł jako malarz koni. Były to sceny batalistyczne z udziałem konnicy japońskiej, sceny plenerowe ukazujące stadniny i konie na tle przyrody.
Fryderyk Pautsch, 1877-1950 (Delatyn, Ukraina)
Fryderyk Pautsch urodził się w 1877 roku w Delatynie. Jest polskim malarzem reprezentującym nurt folklorystyczno - ekspresjonistyczny w sztuce Młodej Polski. Kształcił się pod kierunkiem Leona Wyczółkowskiego na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Później sam został profesorem tej uczelni i dwukrotnie w latach 30. był jej rektorem. Pozostawił po sobie liczne obrazy przedstawiające życie Hucułów i Huculszczyzny.
Stanisław Jakubowski, 1888-1964 (Kosów, Ukraina)
Polski malarz i plastyk Stanisław Jakubowski urodził się w 1885 roku w Kosowie. Studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Jest autorem cyklów malarskich Prasłowiańskie motywy w architekturze i Bogowie Słowian.
Czesław Mystkowski, 1989-1938 (Dubno, Ukraina)
Czesław Mystkowski urodził się w 1898 roku w Dubnie. Studiował malarstwo w Warszawie. Wyjechał do Paryża, gdzie poślubił Jawajkę, z którą wyjechał do Holenderskich Indii Wschodnich. Mieszkał na Jawie i na Bali. Tworzył w nurcie realizmu a tematem jego obrazów był krajobraz i folklor indonezyjski.
Józef Charyton, 1909-1975 (Siemiatycze, Polska)
Józef Charyton urodził się w 1909 roku we wsi Krupice. W czasie wojny mieszkał w Wysokim Litewskim, a jego dom sąsiadował z gettem. Z okien domu codziennie obserwował ogromną tragedię, codzienne egzekucje, śmierć znanych i bliskich mu osób. Malarz postanowił, że jeśli uda mu się przeżyć musi zachować świadectwo prawdy o Holokauście. W 1964 roku przeniósł się do Siemiatycz. Charyton wierzył, że jego malarstwo o tematyce żydowskiej wejdzie do historii, że dzięki tym pracom da obraz tamtych lat, przekaże ludzką tragedię i odda ducha, klimat i nastrój różnorodności kulturowej, religijnej i językowej wschodnich miasteczek.
Stefan Knapp, 1921-1996 (Biłgoraj, Polska)
Stefan Knapp urodził się w 1921 roku w Biłgoraju. W czasie wojny trafił na Syberię, potem do Wielkiej Brytanii gdzie został pilotem RAF-u. Studiował w Londynie na ASP. Zastosował i opatentował technikę malowania emalią metalu w gigantycznych konstrukcjach malarskich przeznaczonych do dekoracji architektonicznej budynków użyteczności publicznej. Jego malarstwo ścienne zdobi m.in. siedzibę ONZ w Genewie, lotnisko Heathrow w Londynie, budynki w Nowym Jorku. Olbrzymie obrazy Knappa są też w Oxfordzie, Paryżu, Izraelu, Indiach, Niemczech, Japonii i w wielu innych miejscach na świecie.
Jerzy Srzednicki, 1930-2007 (Sejny, Polska)
Jerzy Srzednicki to malarz blisko związany z Sejnami, w których społeczność przed wojną tworzyli żyjący w przyjaźni Litwini, Polacy i Żydzi. Większość jego prac stanowią prace dokumentujące barwną historię miasteczka z przed kilkudziesięciu lat. Malarz uwieczniał na swoich obrazach Żydów, jarmarki i architekturę. W czasie wojny dorabiał jako uliczny malarz, rysował portrety i wykonywał obrazy na zamówienie.
Zygmunt (Zych) Bujnowski, 1895-1927 (Tykocin, Polska)
Zygmunt Bujnowski urodził się w 1895 roku we wsi Kutylowo-Porysie. Studiował malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Na stałe osiadł w Tykocinie. Bujnowski malował pejzaże, zabytki regionu, widoki Tykocina i okolic. Stałą ekspozycję malarstwa artysty oglądać można w Muzeum w Tykocinie - oddziale Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Tykocinie.
Stanisław Dębicki, 1866-1924 (Lubaczów, Polska)
Stanisław Dębicki urodził się w 1866 roku w Lubaczowie. Malarstwo studiował w Krakowie, Monachium i w Paryżu. W początkowym okresie twórczości malował sceny z życia Hucułów. Zafascynowany był również życiem małych galicyjskich miasteczek i był to główny temat jego twórczości. Dębicki był także ilustratorem książek. W Muzeum Narodowym w Krakowie znajduje się wiele jego rysunków i akwarel przedstawiających Żydów, domy żydowskie m.in. z Delatyna, Kołomyji. Malował również sceny przedstawiające pogrzeby żydowskie czy uczniów chederu.
Witold Kajruksztis, 1890-1961 (Sejny, Polska)
Witold Kajruksztis był malarzem i grafikiem pochodzenia litewskiego. Urodził się w 1890 roku w Sejnach. Studiował w Wilnie i w Moskwie. Należał do grona członków-założycieli awangardowego Bloku Kubistów Konstruktywistów i Suprematystów. Wczesne prace Kajruksztisa zaliczane są do sztuki awangardowej. Malował obrazy abstrakcyjne, tworzył też fotomontaże. W latach trzydziestych tworzył pod wpływem postimpresjonizmu. W późniejszym czasie zaczął malować w nurcie realizmu.
Elias Mandel Grossman, 1898-1947 (Kobryń, Białoruś)
Elias Mandel Grossman był malarzem, rytownikiem i ilustratorem. Urodził się w Kobryniu, a w 1911 roku wyemigrował z rodzicami do Stanów Zjednoczonych i osiadł na Brooklinie. Studiował m.in. w Educational Alliance Art School, Cooper Union oraz w Art Students' League of New York. Pod koniec lat 20. był już szeroko znany z litografii i szkiców przedstawiających Nowy Jork i inne amerykańskie miasta. W latach 1930-1940 dużo podróżował tworząc jednocześnie prace przedstawiające różne miasteczka z Europy Wschodniej oraz z Ziemi Świętej. Prace Grossmana można zobaczyć m.in. w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku, w British Museum oraz w Museum Sztuki w Tel Awiwie.
Kilka prac Grossmana można zobaczyć na stronie metmuseum.org.
Jarosław Pstrak Wasylowicz, 1873-1916 (Gwoździec koło Kołomyi, Ukraina)
Jarosław Pstrak Wasylowicz urodził się w Gwoźdźcu koło Kołomyji w 1873 roku. Uznawany jest za jednego z najlepszych ukraińskich malarzy z poczatku XX wieku. Malował od dzieciństwa. Podróżował z ojcem po okolicznych wsiach i malował obrazy przedstawiające życie ich mieszkańców. Przedstawiciele miejscowej inteligencji zebrali pieniądze i ufundowali mu wyjazd na studia w Monachium. Po studiach zamieszkał we Lwowie. Był malarzem scen rodzajowych - malował sceny uliczne, targowe, kawiarniane, teatralne i typy lwowskie.
Julian Pankiewicz, 1863-1933 (Rohatyn, Ukraina)
Julian Pankiewicz urodził się w 1863 we wsi Ujście Zielone koło Buczacza. Był malarzem i grafikiem pochodzenia ukraińskiego. Chodził do szkoły w Rohatyniu. Pierwsze nauki pobierał od ojca, który był malarzem cerkiewnym. Malarstwo studiował w Krakowie i Wiedniu. W 1887 wrócił do Rohatyna. Malował głównie obrazy o tematyce religijnej. Pod koniec XIX wieku zamieszkał we Lwowie, gdzie założył Towarzystwo dla Rozwoju Ruskiej Sztuki. W latach 20. skupił się na portretach, w tym mieszkańców wsi z okolic Rohatyna.
Josyp Vaśkow, 1895-1972 (Delatyn, Ukraina)
Josyp Vaśkow urodził się w 1895 w Jordanowie w obecnym województwie małopolskim. Przeniósł się z rodziną do Lwowa, gdzie uczył się malarstwa. W Warszawie studiował dziennikarstwo. Brał udział w wystawach, a jego obrazy cieszyły się dużym zainteresowaniem. Z nieznanych przyczyn w 1931 porzucił swoją rodzinę i pracę i wyjechał do Delatyna. Przez pierwszy rok mieszkał w ziemiance pod lasem a miejscowa ludność uważała go za dziwaka. W 1932 kupił chatę i zaczął codziennie malować. Od 1945 pracował jako nauczyciel w szkole w Delatynie. W Muzeum w Delatynie znajduje się duża kolekcja prac, zdjęć i dokumentów Vaśkowa.
Leopold Lewicki, 1906-1973 (Czortków, Ukraina)
Leopold Lewicki urodził się w 1906 w Burdiakowcach koło Tarnopola. Był synem Polaka i Ukrainki. Wraz z całą rodziną przeniósł się do Czortkowa. Studiował malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W związku z konfliktem związanym z wystawą prac podyplomowych został aresztowany i relegowany z Akademii. Studia malarskie kontynuował w Paryżu. Był członkiem Grupy Krakowskiej. W 1939 roku został przewodniczącym rady miejskiej Czortkowa. Po wojnie przeniósł się do Lwowa. Tworzył obrazy o radykalnej tematyce społecznej, ale także wielopłaszczyznowe kompozycje abstrakcyjne. W 1970 roku został odznaczony tytułem Zasłużonego Działacza Sztuki Ukraińskiej Republiki Radzieckiej.
Volodymyr Lassovsky, 1907-1975 (Buczacz, Ukraina)
Volodymyr Lassovsky urodził się w 1907 roku w Soroce. Był ukraińskim malarzem, historykiem sztuki i krytykiem. Ukończył gimnazjum w Buczaczu. Studiował malarstwo we Lwowie i Paryżu. W czasie nazistowskiej okupacji był przewodniczącym Związku Malarzy we Lwowie. Lassovsky malował portrety, pejzaże i martwe natury inspiracje czerpiąc od Cezzane’a i kubistów. Później wyemigrował do Austrii, a następnie do Francji i Argentyny. Osiadł w Stanach Zjednoczonych. Zmarł w Nowym Jorku.
Książka z biografią i licznymi pracami artysty dostępna jest w języku ukraińskim na stronie diasporiana.org.ua.
Iwan Harasiewicz, 1914-1977 (Krzemieniec, Ukraina)
Iwan Harasiewicz urodził się w Krzemieńcu w 1914 roku. Krzemieniec był znany jako miejsce plenerowe, do którego przyjeżdżało wielu malarzy. Harasiewicz od dzieciństwa wyróżniał się zdolnością do rysunku. Jego prace zwróciły uwagę malarza Volodymyra Lassovskiego, który zaprosił go do uczestnictwa we lwowskiej wystawie. Przez pewien czas studiował malarstwo we Lwowie, ale wojna uniemożliwiła mu ukończenie nauki. Po wojnie wrócił do Krzemieńca. Pracował w technice rysunku i akwareli. Jego pejzaże są słoneczne i radosne.
Andronyk Lazarczuk, 1870-1934 (Kowel, Ukraina)
Andronyk Lazarczuk urodził się na Wołyniu w 1870 roku. Był ukraińskim artystą zakochanym w swoim kraju i jego ludziach. Jego obrazy to głównie okoliczne krajobrazy - stare domy, polne drogi, stogi siana. Był wykształconym artystą - malarstwo studiował na Akademii Sztuki w Petersburgu. Przez całe życie pracował jako nauczyciel malarstwa i rysunku w szkołach w Poczajowie, Kowlu i w Krzemieńcu.
Israel Beker (obraz prezentowany dzięki uprzejmości pani Lucy Lisowskiej z Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska-Izrael)
Israel Beker, Moi dziadkowie (obraz prezentowany dzięki uprzejmości pani Lucy Lisowskiej z Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska-Izrael)
Israel Beker (obraz prezentowany dzięki uprzejmości pani Lucy Lisowskiej z Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska-Izrael)
Zygmunt Zych Bujnowski, Stara synagoga w Tykocinie, 1926 (obraz ze zbiorów Muzeum w Tykocinie, Oddział Muzeum Podlaskiego w Białymstoku)
Józef Charyton, Żydzi przed chałupą, 1974 (obraz ze zbiorów Muzeum w Tykocinie, Oddział Muzeum Podlaskiego w Białymstoku)
Józef Charyton, Opowiadanie anegdot żydowskich (obraz ze zbiorów Muzeum w Tykocinie, Oddział Muzeum Podlaskiego w Białymstoku)
Józef Charyton, Rynek w Siemiatyczach w okresie międzywojennym, 1974 (© Marcin Korniluk, Archiwum Stowarzyszenia Bioregion www.nawschodzie.pl)
Józef Charyton, Dzień targowy w Siemiatyczach, 1971 (© Marcin Korniluk, Archiwum Stowarzyszenia Bioregion www.nawschodzie.pl)
Abraham Weinbaum, Skrzypek uliczny, przed 1940 (domena publiczna)
Szymon Buchbinder, Modlący się rabin (domena publiczna)
Czesław Mystkowski, Piękność z wyspy Bali, przed 1938 (domena publiczna)
Maurycy Gottlieb, Żydzi modlący się w synagodze w czasie Yom Kippur, 1878 (domena publiczna)
Maurycy Gottlieb, Autoportret, 1876 (domena publiczna)
Jerzy Srzednicki, Portret, 2005 (Zbiory rodziny Srzednickich, CC BY-SA 4.0)
Jerzy Srzednicki, Krzywe miasto (Zbiory rodziny Srzednickich, CC BY-SA 4.0)
Julius Holzmüller, Żydowski poganiacz bydła, 1909 (domena publiczna)
Julius Holzmüller, Amazonka, 1904 (domena publiczna)
Julius Holzmüller, Głowy koni, 1905 (domena publiczna)
Volodymyr Lassovsky, Krzemienieckie domy, 1935 (diasporiana.org.ua)
Maurycy Trębacz, Portret starca, ok. 1900 (domena publiczna)
Mojżesz Lejbowski, Miejska uliczka (reprodukcja obrazu pochodzi ze strony internetowej Domu Akcyjnego ALTIUS)
Mojżesz Lejbowski, Stare domy, 1922 (domena publiczna)
Mojżesz Rynecki, Grający w szachy, 1934 (domena publiczna)
Regina Mudlak, Babcia, przed 1940 (domena publiczna)
Regina Mudnlak, Stary Żyd, przed 1940 (domena publiczna)
Regina Mundlak, Żydowski domokrążca, przed 1940 (domena publiczna)
Samuel Finkelstein, Martwa natura, 1932 (domena publiczna)
Symche Binem Trachter, Pejzaż z Kazimierza Dolnego, 1935 (domena publiczna)
Jarosław Pstrak Wasylowicz, Handel uliczny (domena publiczna)
Israel Szmuel Wodnicki (reprodukcja obrazu pochodzi ze strony www.invaluable.co.uk
opracowała Maria Radek, współpraca Volodymyr Dyshlevuk
Źródła:
Kazimierz Robak, A serce zostawiłem tam..., „Gazeta Antykwaryczna", 2000, 10 (55)
Chaim Goldberg. Powrót do Kazimierza nad Wisłą, pod red. Waldemara Odorowskiego, wyd. Muzeum Nadwiślańskie
Dorota Kudelska, Simon Mondzain - znany i nieznany. Uwagi na marginesie dwóch wystaw, „Teka Lubelska", 2013, 1, s. 98-107
Życie sztetla w sztuce Żydów polskich na świecie w XX w., katalog wystawy, Towarzystwo Przyjaciół Archiwum Emigracji, Muzeum Uniwersyteckie, oprac. Mirosław Supruniuk i in., Toruń 2016
http://rynecki.org/exhibitions-collections/
http://blonderblondel.free.fr/EN/index.html
http://www.jhi.pl/psj/Milich_Adolf_%28Abram%29
http://www.ecoledeparis.org/artists/view/adolphe_milich
http://chaimgoldberg.com/chaimgoldberg//index.php
http://www.zchor.org/beker/beker.htm#english
http://bialystok.jewish.org.pl/page12.html
http://culture.pl/pl/tworca/maurycy-gottlieb
http://www.ecoledeparis.org/artists/view/simon_mondzain
http://jwa.org/encyclopedia/article/mundlak-regina
https://www.bu.umk.pl/Archiwum_Emigracji/Tepler1.htm
http://www.yivoencyclopedia.org/article.aspx/Trebacz_Maurycy
http://www.bwa.rzeszow.pl/dziedzielewicz-jadwiga,120.html
http://www.poranny.pl/magazyn/art/5121536,sladami-malarza-dusz,id,t.html
http://www.nawschodzie.pl/bio.html
http://www.bilgoraj.pl/page/37/
http://www.bilgoraj.pl/page/293/stefan-knapp-wspomnienie-o-wybitnym-artyscie.html
http://hlubaczow.cba.pl/?page_id=239
http://culture.pl/pl/tworca/witold-kajruksztis-vytautas-kairiukstis
http://m.day.kyiv.ua/ru/article/v-konce-dnya/madonna-v-vyshivanke
