30.7.1920, Brody
Izaak Babel, Dziennik 1920, tłum. Jerzy Pomianowski, Warszawa 1990, s. 12.
30.7.20, Brody
Posępny świat. (...) Miasto w ruinie, zupełnie. Niezwykle ciekawe miasto. Polska kultura. Stara, zamożna, osobliwa żydowska osada. Te okropne bazary, karzełki w kapotach, kapoty i pejsy, zgrzybiali starcy. Ulica Szkolna, 9 synagog, wszystkie półrozwalone, oglądam nową synagogę, architektura [nieczytelne], szames, Żyd brodaty i gadatliwy — niech już będzie pokój, żeby tylko był handel, prawi mi o rozgrabieniu miasta przez Kozaków i o upokorzeniach, jakich nie szczędzili Polacy. Wspaniała synagoga, co za szczęście, że mamy przynajmniej trochę starych kamieni. To miasto europejskie, to Galicja, trzeba opisać. Okopy, rozbebeszone fabryki. Bristol, kelnerki, zachodnioeuropejska kultura, człowiek na to zachłannie się rzuca. Te mizerne lustra, ci bladzi austriaccy Żydzi-gospodarze. I te opowieści — tu były dolary, pomarańcze, sukna.
Szosa, drut kolczasty, wyrąbane lasy i smutek, smutek bez kresu. Nie ma co jeść, nie ma się czego spodziewać, wojna, wszyscy są tak samo źli, tak samo obcy, pełni wrogości, dzicy; a przedtem było tu spokojne i, co ważniejsze, pełne tradycji życie. Budionnowcy na ulicach. W sklepach nic prócz lemoniady, otwarte są jeszcze tylko golarnie. Na rynku megiery sprzedają marchew, cały czas pada deszcz, nieustanny, przenikliwy, dławiący. Nieznośny smutek, ludzie, ludzkie dusze, wszystko zdławione. (...)
Nie sposób zapomnieć Brodów i tych mizeraków, i fryzjerów, i Żydów nie z tej ziemi, i Kozaków na ulicach.
